Beste André 3000

Op New Blue Sun, het album dat André 3000 vorig jaar uitbracht, weerklinkt de filosofie van de beginner. Niet de hiphop waarmee hij als lid van Outkast bekend werd, maar fluitmuziek voert de boventoon: die piste bracht de muzikant weg van de verwachtingen van buitenaf, en dichter bij zichzelf. Hugues Makaba Ntoto schrijft André 3000 – al jammend – een brief: ‘Jouw muzikale reis herinnert me eraan dat de rol van kunstenaar, zoeker en schepper niet gebaseerd is op expertise, maar op het vermogen om telkens opnieuw te beginnen.’

Beste André 3000

Op een druilerige dinsdagavond in oktober raakte ik verzeild in een impromptu jamsessie in de woonkamer van een Schaarbeeks herenhuis waar mijn neef sinds enkele maanden samenhuist met een zestal mensen, van wie het merendeel muzikanten zijn. Na een gezellige maaltijd en enkele rondjes gezelschapspelletjes ruilden we de eetkamer in voor de woonkamer, waar een veelvoud aan gitaren en synthesizers deel uitmaken van de huisraad. Met Guillaume op basgitaar, mijn neef Marco op synths en ikzelf op akoestische gitaar improviseerden we enkele uren voor ons eigen genot – mijn neef en ik lieten ons niet tegenhouden door onze beperkte beheersing van onze respectievelijke instrumenten. Voor Guillaume, de meest geoefende speler, maakte het evenmin uit, wat de hele ervaring voor ons alle drie bijzonder gemoedelijk, en ook aangenaam spannend maakte.

Ik kon me niet eens herinneren wanneer ik voor het laatst mijn eigen elektrische gitaar had vastgenomen. Het moest een hele tijd geleden zijn, aangezien ik me in deze setting een absolute beginner waande. Een van het avontuurlijke soort. Die goed weet dat je slechts drie akkoorden, een beetje branie en veel goesting nodig hebt om de weg te effenen naar een plethora van muzikale bestemmingen. En dus speelde ik er gretig op los met ergens in het achterhoofd de wijsheid van de Japanse zenmeester Shunryu Suzuki: ‘In the beginner’s mind there are many possibilities, but in the expert’s there are few.’ Met deze woorden beschreef Suzuki beknopt het concept ‘shoshin’, een staat van bewustzijn waarin je altijd bereid bent om zaken te bekijken met een frisse en nieuwsgierige blik, vrij van vooringenomenheid. ‘Meesterschap’ onthult zich volgens Suzuki niet in expertise of succes, maar in die fundamenteel onbevangen houding.

Heel wat mensen die jou als een van de twee fenomenale woordkunstenaars van het legendarische hiphopduo Outkast kennen, zouden aanstoot kunnen nemen aan een André 3000-album zonder bars.

Toen je vorig jaar in november je album New Blue Sun uitbracht, kwam je naar buiten als een beginner die een nieuwe muzikale thuis zocht in de wereld van losjes aan elkaar verwante genres als ambient, spirituele jazz en new age, met fluitinstrumenten als rode draad. Van hiphop was er weinig te bespeuren, op het openingsnummer na, dat je ietwat verontschuldigend ‘I Swear, I Really Wanted to Make a “Rap” Album but This Is Literally the Way the Wind Blew Me This Time’ noemde. Je anticipeerde daarmee natuurlijk op het feit dat heel wat mensen die jou als een van de twee fenomenale woordkunstenaars van het legendarische hiphopduo Outkast kennen, aanstoot zouden kunnen nemen aan een André 3000-album zonder bars. Fans, maar ook collega’s uit de rapwereld als LL Cool J, Lil Wayne en Killer Mike reageerden een beetje verbouwereerd toen je zei dat je niets had om over te rappen, en dat je je daar ook te oud voor voelde. Ik vond het verfrissend dat je simpelweg je buikgevoel en interesse in fluitinstrumenten volgde, en niet zomaar iets maakte om te voldoen aan de vraag van de markt om eindelijk een solorapalbum uit te brengen.

Je album New Blue Sun doet me denken aan de zenfilosofie, die Suzuki verkent in Zen Mind, Beginner's Mind (1970), een verzameling transcripties van zijn ochtendlezingen opgenomen in Kannon Do Zen Meditation Center, Los Angeles. In je album ligt immers een uitnodiging besloten om stil te worden, naar binnen te keren, en vooral het moment toe te laten zonder oordeel. De acht sfeerscheppende soundscapes op je album eisen de aandacht van de luisteraar niet op, maar creëren net verstilling, die ruimte maakt voor reflectie en voor het ongehoorde. Ze brengen de luisteraar terug naar de daad van het simpelweg aanwezig zijn, de kern van zenmeditatie.

Door met New Blue Sun een richting in te slaan die voor jou in deze fase van je leven het meest authentiek aanvoelt, belichaam je bovendien volledig de filosofie van de beginnersgeest. Met je keuze om je volledig onder te dompelen in het klankuniversum van fluitinstrumenten en te leren van anderen, terwijl de wereld wachtte op een versie van jezelf die je ontgroeid was, nam je afstand van de veiligheid van het verleden. Vreemd toch hoe halsstarrig mensen soms willen vasthouden aan een eerdere versie van je persoon – alsof er niet twee decennia zijn voorbijgevlogen sinds Speakerboxxx/The Love Below (2003). Wellicht omdat het comfortabeler is dan het ongemakkelijke gevoel dat bij een nieuwe eerste kennismaking hoort?

Bij het jammen benader je je instrument alsof het de eerste keer is, en (her)ontdekt zo het plezier en de speelsheid van het creatieproces.

Tijdens de jamsessie in de nieuwe stek van mijn neef wist ik vaak niet goed waar we naartoe wilden, maar net daardoor was ik erop gebrand deze spontane uitwisseling van klanken verder te verkennen. Bij het jammen laat je perfectionisme en ego los – zaken die het creatieve proces kunnen verlammen. Je benadert je instrument alsof het de eerste keer is, en (her)ontdekt zo het plezier en de speelsheid van het creatieproces. Hoewel Suzuki voornamelijk over ‘shoshin’ sprak in de context van zenmeditatie, noemde hij het vermogen om steeds een beginner te zijn een van de geheimen van de kunsten. Met een beheerste beginnersmentaliteit ben je minder gehecht aan resultaten en externe validatie, wat kunstenaars aanmoedigt om risico's te nemen zonder bang te zijn om beoordeeld te worden. Door de beginnersgeest te omarmen, kunnen kunstenaars een steeds vernieuwende relatie met hun werk onderhouden.

Ik vermoed dat jij (en iedereen die eens jamt) iets soortgelijks ervaart als ik tijdens je jamsessies met percussionist en producer Carlos Niño. Daarom wil ik graag de volgende woorden van Shunryu Suzuki met je delen: ‘In the beginner’s mind there is no thought “I have attained something.” All self-centered thoughts limit our vast mind. When we have no thought of achievement, no thought of self, we are true beginners. Then we can really learn something. The beginner’s mind is the mind of compassion. When our mind is compassionate, it is boundless.’

Beste André, jouw muzikale reis herinnert me eraan dat de rol van kunstenaar, zoeker en schepper niet gebaseerd is op expertise, maar op het vermogen om telkens opnieuw te beginnen. Of je nu schildert, schrijft, musiceert of simpelweg probeert te begrijpen, de geest van de beginner houdt je levendig, creatief en voorkomt dat je stagneert. Jouw keuze om je muzikale roots los te laten, is naar mijn gevoel een ode aan de schoonheid van het constant herontdekken.

Met bewondering en diep respect

Een medebeginner