Beste Camae Ayewa

Jazz als bevrijdingstechnologie? Op het experimentele jazz/hiphop album Jazz Codes pleit de Amerikaanse dichteres, muzikant en beeldend kunstenaar Moor Mother voor de bevrijding van jazz en de ontmanteling van chronologie en voorspelbaarheid. Haar ontmoeting met jazzmuzikanten van vroeger en nu, en de verbindingen tussen jazz, blues, hiphop, r&b, elektronische muziek en poëzie zijn een opening naar nieuwe culturele en collectieve horizonten, schrijft Hugues Makaba Ntoto.

‘We need more Jazz, freedom Jazz, a Jazz government, a jazz pledge of liberation, Free Jazz countries. Free Jazz, free swinging, improvised hearts on fire. Jazz universities without walls, A jazz state of mind, a jazz prayer, a known future of jazz, a jazz direction, a spinning circle of Jazz that acts like a Jazz portal. I am thinking about getting out of the idea of being taught, you wanna learn something, this African classical music of Jazz and survival, joy and protection, then go into the garden and into your inner garden, see life take shape watch the dance. Become rooted like a tree that's Jazz. A whole revelation of yourself, a free expression, the triumph, the migration out.’ − Camae Ayewa

Beste Camae Ayewa

Dank je. Ik kan me helemaal vinden in je vurige pleidooi voor een alles bezwerende jazz in bovenstaande passage uit een gedicht dat je in 2022 voor het Britse magazine Clash schreef. Met de tekst laat je, enkele maanden voor de release van je achtste studioalbum, Jazz Codes (2022), binnenkijken in je creatieve gemoedstoestand. Een dankbetuiging is ook op zijn plaats na het zien van de beklijvende bijhorende kortfilm die je met regisseur Cyrus Moussavi maakte voor dit bijzondere muzikale project. Noem het een herontdekking. Ik herinner me namelijk vaag hoe het album door mijn speakers blaarde, maar vermoed dat mijn aandacht te verdeeld was om de magie ervan volledig op me te laten inwerken. Bij deze nieuwe luisterbeurt heeft de betovering zijn werk gedaan.

‘Let your imagination be, it knows everything you don’t know yet and can’t know as our common reality unfolds linearly. Listen to your body deeply, it holds the time and memory of all your mothers and grandmothers before, and they have been everywhere you will be and have been, and so there is never a wrong place or time for you.’

Met deze woorden bezweer je in de kortfilm de tijd in het ochtendlicht van de Mojave-woestijn. Later, in Los Angeles, in het hoofdkwartier van de Pan Afrikan Peoples Arkestra, het muziekensemble dat jazzpianist Horace Tapscott in 1961 oprichtte, vervoegen de onnavolgbare Henry Franklin (bass), Michael Session (saxofoon), Mekala Session (drums) en Maia (vibrafoon) de ceremonie. Vrijgevochten jazz is poëzie, en omgekeerd, niet gehinderd door tijdlijnen. In Jazz Codes bekamp je de illusoire chronologische volgorde om een delicaat netwerk van nieuwe verbindingen tussen heden, verleden en toekomst te spinnen. Je zoekt andere oorden op, voorbij de waarneembare werkelijkheid. Jazz is zowel jouw lichaam als jouw ruimtetuig, de interstellaire gas- en stofwolken zijn jazz. There's more to jazz than meets the eye.

Je noemt (free) jazz terecht een ‘bevrijdingstechnologie’ waarmee we het juk van de geschiedenis kunnen afwerpen en tegelijk de weg vrijmaken voor heling en gemeenschap in een tijdloze ruimte.

De drijvende kracht achter Jazz Codes is jouw Black Quantum Futurism, een radicaal ander perspectief om de werkelijkheid te ervaren, waarbij je tijd en ruimte vervormt opdat nieuwe inzichten en opportuniteiten komen bovendrijven die ons anders doen kijken, voelen en herkennen. Je zoekt naar nieuwe manieren om heden, verleden en toekomst te benaderen en zelfs te veranderen en gaat voorbij de rigide tijdsstructuren die Afrikaanse tijdsprincipes en culturele tradities rond het bewustzijn hebben verdrongen. Black Quantum Futurism is gericht op het herstellen, verzamelen en bewaren van gemeenschappelijke herinneringen, geschiedenissen en verhalen van Afrikaanse diasporagemeenschappen.

In Jazz Codes ga je op de koffie bij grote namen uit de jazz- en blueswereld, bij artiesten die zoals jij niet enkel jazz spelen, maar een diepere band met jazz onderhouden. Je brengt een ode aan jazzmuzikant en componist Woody Shaw, die de harmonische taal van de trompet revolutioneerde en tragisch ten onder ging aan zijn heroïneverslaving. ‘Fire music / brass halo, / junkie fried’, vat je zijn levenspad samen in het groovy, bitterzoete nummer genoemd naar de artiest. Melanie Charles’ warme zanglijnen onderstrepen de hoogtes en dieptepunten van Shaws leven: ‘Woody Shaw, elevator out of town / He’s coming, he’s coming up and down’, klinkt het refrein, zinspelend op de tragiek en het klankspel van de virtuoos.

Elders, in het nummer ‘Ode To Mary’, bewierook je jazzpianist en componist Mary Lou Williams, die jazz vanaf de vroege jaren 1920 mee vormgaf en verschillende tijdperken van Afro-Amerikaanse muziek vanop de eerste rij meemaakte. Zij was ook een mentor en vriendin van kleppers als Dizzy Gillespie, Charlie Parker en Thelonious Monk − een ongelooflijk grote dame! Het nummer sluit af met een gesproken geluidsfragment waarin we haar horen terugblikken op de periode waarin ze diepgelovig werd. Samen met Jason Moran en diens weelderige, ongedwongen pianospel geef jij haar in dit nummer een bijzonder mooi eerbetoon.

In mijn ogen ben je een mystica met een mandaat om onze collectieve geschiedenis te herschikken, om bruggen te bouwen tussen de werelden van afrodescendenten, om te ontsnappen aan de politieke en spirituele inertie die ons tijdperk typeert.

‘The people in me / it’s magic’, zingt Melanie Charles in ‘Golden Lady’, een nummer waarin je Abbey Lincoln en Betty Carter adresseert. Het nummer volgt op ‘April 7th’, een nummer voor Billie Holiday met een ruwere geluidstextuur die sterk contrasteert met de warmte waar de zangeres doorgaans mee geassocieerd wordt. Ook de geest van Sun Ra dwarrelt door deze afrofuturistische doortocht, onder meer in ‘Noise Jism’, een kort instrumentaal nummer dat gesampled lijkt van het controlepaneel van een ruimteschip uit verre contreien, maar ook in de Black Quantum Futurism-filosofie en de ruimere intentie om jazz als vehikel te gebruiken voor onze collectieve bevrijding in een wereld waar allerlei vormen van onrechtvaardigheid ons klein trachten te houden. Daarom noem je (free) jazz terecht een ‘bevrijdingstechnologie’ waarmee we het juk van de geschiedenis kunnen afwerpen en tegelijk de weg vrijmaken voor heling en gemeenschap in een tijdloze ruimte.

Jazz Codes is uiteraard meer dan een lesje jazzgeschiedenis. Je weeft met dit project een rijk tapijt van klanktexturen en ritmes die genreoverschrijdend door elkaar vloeien, brengt op ieder nummer muzikanten van vroeger en nu samen in een eredienst die in het teken staat van de Afro-Amerikaanse muziektradities. Bovenal pleit je voor het revolutionaire potentieel van jazz, ooit een oncontroleerbare vuurkolk die door de Verenigde Staten en verder raasde als een veruitwendiging van de ervaringen van Zwart Amerika − en nu eerder aan de man wordt gebracht als een smeulend vuurtje in een open haard. Toen ik jou en je kompanen van Irreversible Entanglements vorig jaar zag optreden op de Garden Stage van Gent Jazz herkende ik meteen dat gevaar in jullie free jazz-improvisaties en jouw spoken wordteksten.

In het slotnummer ‘Thomas Stanley Jazzcodes Outro’ spreekt de Amerikaanse kunstenaar en auteur Thomas Stanley zich uit over de sanering van jazz:

‘It is a peculiar word, ‘jazz’, its illegitimate origins lost in the murky brothels where it was conceived and birthed. But many observers have told us that jazz used to mean sex. And maybe it needs to go back to meaning sex, to being identified with coitus and copulation, hyper creativity, fecundity and birth.’

Allicht is de commodifcatie van jazz precies wat jazz nodig heeft, vervolgt Stanley, een opportuniteit om zichzelf heruit te vinden, om opnieuw onberekenbaar te zijn, wild: ‘Now jazz jumps up like Lazarus if we allow it, to rediscover itself as a living music, a subvеrsive suture of inner movеment, fertility, tension, and release, released now from the prison bars of metrical stability and the black and white keys of chromatic incarceration.’

Jazz Codes belichaamt de heropstanding van jazz als levende cultuur vol twists and turns in een wereld die voorspelbaarheid en uniformiteit prefereert. In mijn ogen ben je een mystica met een mandaat om onze collectieve geschiedenis te herschikken, om bruggen te bouwen tussen de werelden van afrodescendenten, om te ontsnappen aan de politieke en spirituele inertie die ons tijdperk typeert. Je zegt het in ‘Barely Woke’: ‘I’m the holder of light, I can heal this shit, I can lift this shit, levitate this shit, make a portal of light. You been soundin' so bright, if only we could wake up with a little more urgency.’

Geef me vijf minuten om mijn biezen te pakken en ik volg je door dat lichtportaal. Let’s get out of here.

Liefs

Hugues