Beste politici

Al voor de derde keer dit jaar kreeg grafisch vormgever Mario Debaene de vraag om loonbriefjes te vervalsen voor bevriende kunstenaars. Als freelancers maken zij immers weinig kans op een betaalbare woning. Maar net kunstenaars zouden een belangrijke rol kunnen spelen in het ontwerpen en verbeelden van (sociale) huisvesting, schrijft Debaene in zijn brief aan politici.

Beste politici

Ik ben Mario, ik ben grafisch vormgever en lid van het gelegenheidscollectief Lucinda Ra. Dit jaar kreeg ik al driemaal de vraag om loonstroken en andere officiële papieren te vervalsen. Ik vond het bizar om driemaal op korte tijd dezelfde vraag te krijgen.

Vooral de vraag van een Parijse vriendin vond ik schrijnend. Ze moet verhuizen omdat haar appartement verkocht wordt, dus is ze nu op zoek naar iets nieuws. Zonder ‘goede’ loonstroken maakt ze geen kans op een betaalbare woning. Ze werkt als hoofd van een crèche en ziet jonge collega's na enkele maanden afhaken. Niet door de werkdruk, maar omdat ze geen betaalbaar appartement vinden. Deze mensen zorgen voor de baby's van ouders die soms achtduizend euro per maand of meer verdienen. Le Parisien berichtte in mei 2025 dat 50% van de kinderdagverblijven in Frankrijk kampen met personeelstekort en 75% van de crèches die ermee ophouden, zich in Parijs bevinden.

Ik huur zelf een woning als alleenstaande en ik weet hoe lastig het is om als kunstenaar in aanmerking te komen voor een deftig appartement of huis.

Ik huur zelf een woning als alleenstaande en ik weet hoe lastig het is om als kunstenaar in aanmerking te komen voor een deftig appartement of huis. De regel dat een derde van je inkomen naar huur mag gaan, klopt al lang niet meer. Dan hoor ik op de radio ene Wesley verkondigen dat het belastingvoordeel voor werklozen afgeschaft zou worden. Werklozen zouden op deze manier 200 euro per maand minder verdienen. Ministers krijgen bovenop hun loon van 21.500 euro bruto nog een 'woontoelage' van 1.152 euro. Beste politici, er is iets mis, dit vraagt bijna om een daad van verzet.

Kunstenaars hebben wel degelijk het vermogen iets te veranderen aan de wereld. Doen we dat door stiekem de gaten in het systeem dicht te rijden? Of kunnen we ons ook vandaag nog voorstellen om het systeem zelf mee te proberen omgooien?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandse graficus Willem Sandberg actief in het Nederlandse verzet en de Raad Van Verzet. Hij vervalste documenten voor Joden en anderen die gezocht werden door de Gestapo. Een verzetsgroep met als leiders beeldhouwer Gerrit Van Der Veen en illustrator/kunstenaar Willem Arondéus pleegde in de nacht van 27 maart 1943 een aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister, om te verhinderen dat de Duitsers de vervalste documenten konden vergelijken met de originele documenten. De aanslag lukte, maar niet veel later werden alle plegers van de aanslag opgepakt. Op 1 oktober 1943 werden 19 leden van de verzetsgroep gefusilleerd. De dichter Martinus Nijhoff, die als explosievendeskundige had meegewerkt aan de aanslag, overleefde de oorlog, net als celliste Frieda Belinfante en ontwerper Willem Sandberg.

Kunstenaars beschikken over het ambacht om andere mogelijkheden en werkbare oplossingen voor te stellen.

Kunstenaars beschikken over het ambacht om andere mogelijkheden en werkbare oplossingen voor te stellen. Om die letterlijk te verbeelden en vorm te geven. Zo zouden architecten (kunstenaars) een cruciale rol kunnen spelen in het ontwerpen van sociale woningen. Ze kunnen slimme indelingen en constructies bedenken die op een beperkte oppervlakte veel comfortabele en betaalbare woningen mogelijk maken. Maar kunstenaars kunnen ook het verhaal van sociale huisvesting vertellen, en er iets aan bijdragen.

Naast hun ambacht hebben kunstenaars ook de ervaring van wat het is om in precaire omstandigheden te moeten werken en om als freelancer naar een woning te moeten zoeken. De strop die wonen wordt in tijden van groeiende ongelijkheid, maakt ons steeds meer gelijk aan zoveel mensen die het recht op volwaardige huisvesting al langer kwijt zijn.

Met vriendelijke groeten

Mario Debaene namens Lucinda Ra