Beste Tinder-gebruiker

Elke vrijdag pent een van onze vijf vaste online correspondenten een brief. Deze week steekt Nadia Sels gedesillusioneerde, aan keuzestress lijdende Tinder-gebruikers een hart onder de riem: de ideale liefde heeft niks met doordachte keuzes te maken.

Deze brief is voor jou, maar bij uitbreiding voor iedereen die, in de digitale wereld of in de vrije natuur, op zoek is naar de liefde.

De Morgen had jullie enkele dagen geleden slecht nieuws te melden. ‘Tinder en co. zetten een rem op onze liefdeskansen’, zo luidde de kop. In drie studies die ze publiceerden in Social Psychological and Personality Science concluderen sociaal psychologen Tila Pronk en Jaap Denissen (Universiteit van Tilburg) dat het eindeloze aanbod op de digitale liefdesmarkt het vormen van relaties paradoxaal genoeg juist bemoeilijkt.

Op Tinder worden tien miljoen mensen elke dag overspoeld met 140 foto’s van mogelijke liefdespartners. Toch is het aantal singles sinds de opkomst van het online daten alleen maar gestegen, zo meldt de krant.

Uit het onderzoek blijkt dat het precies de overvloed aan opties is die tot somberte en verlamming leidt:

‘De resultaten van Pronk en Denissen tonen … dat naarmate mensen steeds meer “naar links swipen”, ze net steeds minder blij zijn met het kleine aantal opties dat ze wel aanvaarden. Bovendien worden ze dan pessimistischer over hun kansen op een goede match. Er is ook een sneeuwbaleffect: hoe meer opties je verwerpt, hoe meer je er nog zult verwerpen. En hoe ontevredener en somberder je dus wordt.”

Voor een deel kan je dat keuzestress noemen: in het artikel werd de vergelijking getrokken tussen dertig soorten mayonaise in de supermarkt.

De eindeloze waaier aan potentiële partners die online dating te bieden heeft, zorgen niet voor keuzestress maar bemoeilijken het je om een onredelijke keuze te maken.

Maar wat ik nu net interessant vind aan deze studie, is dat die vergelijking volgens mij juist niet opgaat. In het geval van de mayonaise bestaat het probleem erin dat het overaanbod aan opties een redelijke, weloverwogen keuze in de weg staat. Maar ik durf te zeggen dat bij de eindeloze waaier aan potentiële partners die online dating te bieden heeft, precies het omgekeerde het geval is: de vele opties bemoeilijken het je om een onredelijke keuze te maken.

Dat is wat cultuurfilosoof Žižek ervan zou zeggen: hij spreekt zich al lange tijd uit tegen dergelijke vormen van digitale dating omdat ze volgens hem een essentieel aspect van de liefde buiten spel willen zetten: het controleverlies, het dwaze, irrationele risico. Hij ziet die inherente link tussen liefde en stupiditeit in het feit dat we spreken over vallen voor iemand – falling in love, tomber amoureux.

De ideale liefde heeft voor Žižek niks met doordachte keuze te maken. Nee, het is op straat uitglijden over een bananenschil, in de armen vallen van een totale onbekende en besluiten dat je leven nooit meer hetzelfde kan zijn zonder die persoon. Ongevraagd en ongepland wordt je gezapige leventje op zijn kop gezet en krijgt alles nieuwe betekenis in relatie tot dat betekenisloos, stom toeval. Dan is verliefd worden wat Žižek een event noemt: een gebeurtenis die retroactief zijn eigen mogelijkheid creëert.

De ideale liefde heeft voor Žižek niks met doordachte keuze te maken.

Datingbureau’s en -app’s doen volgens Žižek het omgekeerde: ze beloven ‘love without the falling’. In plaats van dat jij jezelf en de wereld hernieuwt door de liefde, wordt de liefde op maat gesneden voor de leefwereld, de verwachtingen en de voorkeuren die er al zijn. En zo verliest ze haar gevaarlijke, magische, transformerende kracht.

Hoe handig ook, iets aan de rationaliteit van dating-apps en dergelijke lijkt haaks te staan op wat we van de liefde verwachten. We willen niet alleen met reden maar ook redeloos beminnen – en bemind worden. De gedachte dat iemand ons graag ziet omwille van bijvoorbeeld onze prachtige krullen, onze spitse grappen en onze interessante hobby’s, daar valt op termijn immers absoluut niet mee te leven. Niet alleen omdat we die eigenschappen misschien niet voor altijd bezitten, maar ook omdat elk van die pluspunten evengoed of beter in talloze anderen terug te vinden zijn.

Dat wisten we al langer, maar sinds we massaal onze identiteiten construeren en etaleren op het internet worden we wel zeer genadeloos met onze neus op de feiten gedrukt.

Het lijkt me dan ook geen wonder dat Pronk en Denissen vaststellen dat elke swipe de wanhoop doet groeien: the medium is the message, en in dit geval communiceert het medium dat elk van ons hopeloos inwisselbaar is. In plaats van dat, zoals bij de bananenschilromance van Žižek, een stommiteit een passionele keuze kan worden, begint elke passionele keuze op een stommiteit te lijken.

In plaats van dat een stommiteit een passionele keuze kan worden, begint elke passionele keuze op een stommiteit te lijken.

Begrijp me toch niet verkeerd, beste Tindergebruiker. Het is zeker niet mijn bedoeling u te overtuigen van Tinder af te gaan, of om te beweren dat er daar niets moois kan gebeuren. Ondanks al het voorgaande ga ik er wel degelijk van uit dat Fortuna ook op het internet haar bananenschillen laat slingeren.

Maar na het lezen van dat krantenartikel wilde ik je, voor mocht het van pas komen, graag een tegengif aan de hand doen voor het defaitisme waarover de studie spreekt. Het mooie aan Žižeks kijk op de liefde is immers dat het een uitnodiging is om onbevreesd te zijn. Om vanuit de radicale aanvaarding van de voortdurende uitnodiging die de geliefde is, ook je eigen bestaan, in al zijn ongemotiveerde dwaasheid, te omhelzen en te ontplooien.

Ook dat is een liefdesverhaal.