In haar honderdste nummer activeert rekto:verso een archief van twintig jaar kunstkritiek. Wat kan de creatieve sector leren van 'braakliggen', of bij uitbreiding: een cyclus van vruchtbaarheid, groei en herbronning? Virginie Platteau haalt inspiratie uit een bijdrage van Maja Kuzmanovic en Nik Gaffney die in nr. 69 verscheen: 'Doe beter, doe niets'.

'Biologische landbouwers en permacultuur-tuiniers werken toe naar onderling afhankelijke plant guilds die zichzelf reguleren volgens het ritme van de seizoenen, waarbij groei en stagnatie elkaar afwisselen. Wat als wij, als individuen en organisaties, ons werk zouden inrichten met periodes van braakliggen? Wat als we cycli van vruchtbaarheid, groei en herbronning gaan volgen? Beeld je in dat je uitdrukkelijk ruimte schept voor open exploraties, zonder een specifiek doel voor ogen. Hoe zou het voelen om tijd te spenderen om je omgeving bewuster te observeren, met de mogelijkheid om onverwachte invallen te volgen en uiteenlopende inzichten te verzamelen?

Tijdens periodes van braakliggen kunnen we de batterijen weer opladen, onze aandacht verbreden, nieuwe dingen leren en ons openstellen voor zinvolle ervaringen. Van activiteit naar "activitijd". Maar braakliggen staat niet op zich: het is een essentiële fase in een langere creatieve cyclus, waarin de braakliggende grond zich weer verrijkt tot een waardevolle bron van ideeën en energie voor de meer actieve periodes van experiment en productie. Hoe lang zulke cycli duren, hangt af van de mensen en hun omstandigheden. Het kan om dagen, maanden of zelfs jaren gaan. Het kan gaan om korte cycli van expansie en contractie, van aandachtsbogen die zich naar buiten en weer naar binnen richten. Die cycli kunnen bepaald worden door de beschikbare middelen of direct gelinkt zijn aan het wisselen van de seizoenen, de rotatie van de aarde, de uren daglicht en duisternis. Een belangrijk verschil met de gangbare manier van werken is dat dit braakliggen gerespecteerd en omarmd wordt als deel van het werk. Het is geen zwakte of tijdverlies.

Braakliggen is niet zomaar een duur verhaaltje van zweverige typen die de werkelijkheid niet aankunnen. […]

Een ander aspect van braakliggen is het gebruik en behoud van energie. Volgens de principes van permacultuur verdeelt een veerkrachtig systeem zijn energie over drie domeinen: één derde besteedt het aan zichzelf, één derde aan kleinere elementen die ervan afhankelijk zijn en één derde aan zijn bredere context. Als we dat energiemodel vertalen naar de creatieve cyclus, dan laadt een eerste periode van braakliggen een kunstenaar of organisatie op met energie en wakkert ze inspiratie en motivatie aan; een tweede fase van experiment of productie verschaft de middelen voor wie bij het werk betrokken is; en in een derde fase biedt de uiteindelijke presentatie of de uitwisseling van werk, vaardigheden en kennis voeding aan het publiek en de creatieve sector.'*

*Referenties
Jenny Odell, How To Do Nothing. Resisting the Attention Economy, 2019.
Johann Hari, De aandacht verloren. Waarom we ons niet meer kunnen concentreren, 2022.
Tricia Hersey, Rest Is Resistance. A Manifesto, 2022.

Maja Kuzmanovic & Nik Gaffney, ‘Doe beter, doe niets. Floreren in onzekerheid’, nr. 69, 2015, pp. 58–59.

Bekijk deze recto en verso, en andere archiefstukken en reacties uit het honderdste nummer ook hier.