Bruin gebakken lijken

Hélène Cattet en Bruno Forzani, het Belgische regisseursduo achter artistieke genrefilms Amer en L’étrange couleur des larmes de ton corps, tekenen met de als spaghettiwestern vermomde overvallersfilm Laissez bronzer les cadavres voor een eerste literatuuradaptatie. Dat ze weer eens stijl boven inhoud kiezen, zeggen de criticasters. Dat stijl gelijkstaat aan inhoud, repliceren de regisseurs. ‘We zijn filmmakers, je kunt ons toch niet verwijten dat we filmische middelen gebruiken?’

‘Hélène Cattet en Bruno Forzani drukken hun liefde voor elkaar uit met ultragewelddadige exploitation horrorfilms.’ Zo omschreef de Britse krant The Guardian het Brusselse regisseurskoppel onlangs in hun lijstje met de veertig rijzende filmsterren van 2018. Dat Cattet en Forzani daarin opduiken heeft iets te maken met hun nieuwe film Laissez bronzer les cadavres, die in hetzelfde artikeltje omschreven werd als een ‘heavily stylised retro crime caper.’

De atypische heist film over enkele boeven die zich verschuilen op het domein van een kunstenares nadat ze 250 kilo goud gestolen hebben, is een adaptatie van de gelijknamige Franse misdaadroman van Jean-Patrick Manchette en Jean-Pierre Bastid. Cattet en Forzani maakten er een experimentele spaghettiwestern van, die barst van het visuele vertelplezier.

Cattet en Forzani hebben een experimentele spaghettiwestern gemaakt die barst van het visuele vertelplezier.

Maar eigenlijk hadden ze al jaren geleden in dat lijstje van The Guardian horen te staan. Hun uiterst gestileerde genreoefeningen Amer (2009) en L’étrange couleur des larmes de ton corps (2013) waren kleine, visueel ingenieus opgezette pareltjes waarmee ze hun liefde voor B-films uitten en onder andere de aandacht van shockrocker Marilyn Manson trokken. Zijn videoclip bij het nummer KILL4ME leende onbeschaamd gretig beeldmateriaal uit de tweede langspeelfilm van het koppel.

Toch oogsten Cattet en Forzani met hun eigenzinnige en uitgepuurde stijl niet alleen bijval bij mensen met een ongezond grote interesse voor alles wat zich in de donkerste krochten van de menselijke ziel afspeelt. Ook J.J. Abrams, de regisseur van Star Wars: The Force Awakens (2015), Mission: Impossible III (2006) en Star Trek (2009) polste weleens naar hun beschikbaarheid.

‘Ik vind het niet zo erg als mensen een beetje twijfelen of we nu A-films of B-films maken’

Cattet en Forzani blijven echter bescheiden. Vraag hen naar de definitie van een B-film en ze antwoorden onbewust met de perfecte omschrijving van hun eigen output: ‘Het zijn vaak met weinig geld gemaakte genrefilms die een vindingrijkheid of inventiviteit hebben die ervoor zorgt dat ze hun budget kunnen overstijgen. Er zit ook vaak een poëtische en onpuriteinse kijk op seks en geweld in.’

Maken jullie B-films?

Forzani: ‘Wat het budget betreft zeker. Maar onze films zijn geen aan de lopende band geproduceerde producten, zoals de Amerikaanse B-films dat vaak wel waren, in tegenstelling tot de Japanse of Italiaanse.’

Cattet: ‘Het maakt ook niet zoveel uit. Ik vind het niet zo erg als mensen een beetje twijfelen of we nu A-films of B-films maken.’

Hoe we het ook noemen, jullie nieuwe film zal in meer zalen te zien zijn dan jullie vorige films. Omdat hij toegankelijker is?

Forzani: ‘Wij hebben de film in ieder geval niet gemaakt met meer toegankelijkheid als uitgangspunt, maar volgens de reacties die we krijgen lijkt dat toch een van de redenen te zijn. Och, het is onze derde film, misschien begint het publiek eindelijk wat aan ons te wennen.’

Cattet: ‘De film is wel iets lineairder dan de vorige twee. Dat waren meer reizen in het geteisterde hoofd van een personage.’

Forzani: ‘De basisstructuur van Laissez bronzer is een heist movie, een film de casse. Dat is iets eenvoudiger: iemand steelt iets, iemand anders gaat erachteraan.’

Cattet: ‘Het is een adaptatie van een actieroman die ik heel dicht bij ons eigen universum vond staan omdat hij heel cinematografisch geschreven is. Zonder al te veel psychologisering. Wij voegen daar dan wel nog een paar dingen aan toe die het geheel wat complexer maken, maar de roman is op zich al heel visueel.’

Hélène, jij hebt het boek als eerste gelezen…

Cattet: ‘… en ik zag er meteen iets in, maar Bruno zag het aanvankelijk helemaal niet. Bij hem is de klik er pas gekomen door eraan te werken.’

Forzani: ‘Ik vond het net erg verschillen van alles wat we hiervoor al hadden gedaan. Hiervoor was onze narratieve structuur steeds erg labyrintisch en nu zaten we plots met iets heel lineairs. Net daarom werd het ook weer interessant, natuurlijk. Mais au départ c’était pas gagné.’ (kijkt naar haar)

Cattet: ‘Ik had er alle vertrouwen in.’

Hoe werkt zoiets dan in de praktijk? Je leest een boek en besluit het te verfilmen. Wat dan? Zijn die rechten duur?

Forzani: ‘Manchette, één van de twee schrijvers, is nogal een bekend figuur in Frankrijk. Zijn boeken werden in het verleden al vaak verfilmd. Onder andere door Alain Delon en Claude Chabrol. Maar hij wilde niet langer dat zijn boeken nog door Franstaligen verfilmd werden. Ze trekken met de rechten nu dus vooral naar de Amerikaanse markt. Zo had je in 2015 The Gunman met Sean Penn, dat gebaseerd was op Manchette’s The Prone Gunman (1981), en zou de regisseur van de laatste Mission Impossible-film aan een adaptatie bezig zijn van zijn Three To Kill (1976). Zelfs de Coen-broertjes zouden aan een verfilming van een van zijn boeken denken. Wij hadden het geluk dat onze Franse producent de zoon van Manchette kent. Die had onze films gezien en vond ze erg goed. En omdat wij Sean Penn niet zijn, hebben ze de prijs aan ons budget aangepast.’

Zouden jullie films er trouwens heel anders uitzien als jullie met grotere budgetten zouden kunnen werken?

Forzani: ‘We zijn weleens gecontacteerd geweest door J.J. Abrams, de man achter Star Trek en de voorlaatste Star Wars, maar wanneer er zoveel geld in het spel is, sta je plots ten dienste van andermans scenario en wordt de producent de auteur.’

Cattet: ‘Onze films moeten uit de buik komen. Les tripes. Misschien bots je bij zo’n film op bestelling ooit op een project waar je iets van jezelf in kwijt kunt, maar uiteindelijk neemt iemand anders dan de beslissingen. Het zou toch niet hetzelfde zijn.’

Vooral niet omdat jullie vaak nogal eigenzinnige beslissingen nemen. Critici beweren weleens dat jullie…

Forzani: ‘… altijd stijl boven inhoud kiezen?’

Wel, ja, maar dat beschouwen jullie vast als een compliment.

Cattet: ‘Mensen die zoiets beweren, begrijpen onze films niet zo goed. We zijn filmmakers, je kunt ons toch niet verwijten dat we filmische middelen gebruiken? Het is niet stijl boven inhoud, maar stijl…’ (denkt na)

Forzani: ‘De stijl ís de inhoud.’

Cattet: ‘Wij houden niet van dialogen die alles aan de kijker uitleggen. Wij gebruiken cinematografische middelen om een verhaal te vertellen. Alles wat je moet weten, zit in de film, wij steken het gewoon niet in woorden, wel in de mise-en-scène. Dat vraagt enige ontcijfering en die doet iedereen op zijn eigen manier. Net als bij een boek.’

Forzani: ‘Wat men ons nu verwijt, verweet men de roman trouwens ook al. Dat het enkel actie en stijl is. Laissez bronzer is een néo-polar en daarin worden de personages ook beschreven door hun acties, en niet door psychologisering.’

Cattet: ‘Maar daar zit wel een laag achter die wel degelijk ergens over gaat.’

Forzani: ‘Voor mij is heel die discussie een beetje zoals de politiek vandaag. Als je aan de ene kant staat, begrijp je de andere kant niet meer. Sommige mensen focussen alleen maar op personages, dialoog en psychologie. Wanneer zij dan iets vormelijks zien, begrijpen ze niet dat je daar ook iets mee kunt vertellen.’

En hoe zit het dan in het vormelijke kamp? Kunnen jullie nog genieten van een minder vormelijke soort cinema?

Cattet: ‘Goeie dialogen schrijven is ook een kunst.’

Forzani: ‘En bij iemand als Ken Loach treedt een soort emotionele kracht in werking die niet per se gebaseerd is op het camerawerk. Maar uiteindelijk vertellen zelfs filmmakers zoals de gebroeders Dardenne, met hun ogenschijnlijk documentaire-aanpak, veel meer via de stijl dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Vergis je niet, zij werken ook heel hard aan hun mise-en-scène.’

Cattet: ‘Er zijn er heel wat voorbeelden te bedenken. Maar weet je wat het is? Je vergeet ze toch net iets sneller.’ (lacht)

Wordt er bij jullie thuis overigens ooit over iets anders dan film gesproken? Jennifer Lawrence heeft Darren Aronofsky aan de deur gezet omdat hij er maar niet over kon ophouden.

Forzani: ‘Er wordt thuis helemaal niet over film gesproken.’

Cattet: ‘Alles hangt een beetje af van in welk stadium van een project we ons bevinden. Tijdens het schrijven en de voorbereiding, praten we alleen maar daarover en maken we ruzie tot we op dezelfde golflengte zitten. Dat werkt nadien wat makkelijker tijdens de draaiperiode.’

Forzani: ‘Wanneer je een film maakt, zet je je leven even op pauze. Dan werk je alleen maar. Alsof je door een tunnel rijdt. Maar dan vier jaar lang.’

Cattet: ‘Tijdens het maken van een film, eist die voorrang op het dagelijkse leven. Je staat ermee op en gaat ermee slapen.’

Forzani: ‘Het wordt een soort vreemde huisgenoot.’