De stigma's voorbij

Op 6 en 7 juli organiseert het Brusselse collectief Bledarte de eerste editie van Bledarte Zone, een inclusief festival met concerten, lezingen, performances en dj-sets. En met bijna enkel artiesten met een migratieachtergrond. Waarom? Een statement.

‘Dekolonisatie’ is de nieuwe trend, maar dat woord betekent intussen niets meer en alles tegelijk. Wat betekent het precies voor ons? Voor ons komt de samenleving dekoloniseren neer op het wegwerken van onbewuste collectieve vooroordelen over origine. Voor ons is dekoloniseren komaf maken met alle stigmatisering die zijn oorsprong vindt in de koloniale periode en zelfs nog eerder.

Voor sommigen zal dat misschien klinken als vage theorie. Voor ons is het een dagelijkse realiteit. Hoe kan je gezond leven in een maatschappij waarin je bent geboren, als je je identiteit voortdurend gebruikt hoort worden als een beledigend woord? Hoe voel je je welkom in een land dat van jou is, als je al van jongsaf merkt dat mensen die op jou gelijken, bijna systematisch terechtkomen aan de verkeerde kant van de barrière: in arme wijken, in delinquentie, in weinig gewaardeerde posities?

Of we bestaan ​​niet, of we worden gestereotypeerd.

Dat is wat de kwestie ‘identiteit’ in een postkoloniale samenleving zo delicaat en gecompliceerd maakt voor mensen van kleur. Elk van ons gaat er anders mee om. Sommigen raken al heel vroeg ontgoocheld, terwijl anderen hun hele leven in ontkenning leven. Maar voor ons allemaal is dat constante stigma buitengewoon zwaar om te dragen. Vanaf de kindertijd weten we dat we geen deel uitmaken van de neutraliteit of de 'normaliteit': er zijn witten en er zijn anderen.

Welk stigma, zal je misschien vragen? Dat houdt direct verband met de ondervertegenwoordiging van mensen van kleur op televisie, in de literatuur, in de media, in de kunsten. Of we bestaan ​​niet, of we worden gestereotypeerd.

Noem gerust vijf films en vijf boeken waarin een figuur van kleur ‘een normaal personage’ is - en dus niet arm, gedrogeerd, gewelddadig, onderdanig of servicegericht. Of kijk naar de porno-categorieën die het meeste succes hebben. De essentie van die stigma’s is exotisme, rechtstreeks doorwerkend uit de koloniale periode.

Veel positieve rolmodellen hebben we niet. Dus waar streven we naar? Wat willen we uiteindelijk worden?

Een cultuur van hypocrisie

In de culturele en artistieke wereld is dit alles nog ingewikkelder. Het is een wereld die namelijk niet gericht is op mensen van kleur en/of volkse komaf, behalve om onze codes en identiteiten te recupereren voor de trend van het moment. Op de kunstacademie overleven we, als enige kunstenaar van kleur in onze klas, met vaak alleen witte leraren. Zegt dat niet veel over een systemisch probleem? Ook in de kunstgeschiedenis schitteren we door afwezigheid.

De zeldzame gevallen die in deze sector wel een plek krijgen, moeten heel vaak vechten om niet bekeken te worden door een westerse koloniserende of paternalistische bril, met alle bijhorende vooroordelen en exotisme.

Onze identiteit, onze problemen, onze culturen zijn gestolen of gebruikt om modieus te doen, beledigingen te uiten of zichzelf een ruimdenkend imago aan te meten. Bekijk het publiek van voorstellingen of conferenties rond dekolonisatie in grote instellingen. Zit daar ooit iemand van kleur uit de arbeidersklasse tussen? Zelden tot nooit.

De ware dekolonisering zal gebeuren door onderdrukte mensen die hun eigen verhalen vertellen

En dat is niet toevallig, want zo iemand moet maar één voet binnenzetten in zo’n instelling om al een micro-agressie te ervaren onder de blikken of de vragen die op hem of haar worden afgevuurd. Kunnen zulke grote witte instituten wel ooit dekoloniseren, als ze dat systeem van onderdrukking al decennia lang mee bevestigen? Als ze die indruk geven, is die meestal vals en zelfs hypocriet.

De ware dekolonisering zal gebeuren door onderdrukte mensen die hun eigen verhalen vertellen, zonder zich louter te beperken tot mensen van kleur uit de middenklasse of met een universitair diploma.

Tegen de trend

Bij Bledarte praktiseren we die dekolonisering op twee niveaus. Aan de ene kant geven we mensen van kleur de kans om zich vrij te uiten en zo hun eigen identiteit te definiëren: we laten de bestaande diversiteit onder minderheden zien. Aan de andere kant bieden we onderdrukte gemeenschappen een authentieke en positieve waaier van al hun rijkdommen. Dat vinden we het essentiële werk dat op de schouders rust van de jonge generatie van westerse immigranten uit het zuiden.

In een tijd waarin men probleemloos aanvaardt dat er artistieke projecten worden gemaakt met enkel mannen of enkel vrouwen, is dat nog lang niet het geval als het aankomt op origine. We hebben besloten om net dit riskante idee naar voren te schuiven in België, ook al is ons land erg laat in dit soort debat.

Het is voor ons essentieel om mensen uit de minderheid in de schijnwerpers te plaatsen. Net omdat niet iedereen dezelfde kansen krijgt vanaf de geboorte, vinden we het belangrijk om tegen die trend in te gaan, zelfs als we daarmee nooit een juist evenwicht zullen bereiken.

We zien te veel festivals die de kaart trekken van ‘people-of-color-friendly’, tot je er daadwerkelijk komt.

Ook net door in te zetten op één generatie die op ons lijkt, zal zowel onze beeldende als onze muzikale programmering meer dan één verrassen. We proberen aan te tonen hoe ‘allochtone jongeren’ niet met één noemer te classificeren vallen. Dat ze rijk zijn aan creativiteit.

Cross-culturele mix

We zien immers te veel festivals die de kaart trekken van ‘people-of-color-friendly’, tot je er daadwerkelijk komt. Het blijken festivals die wel een populaire zwarte artiest in de spotlight zetten, maar tegelijk ‘jonge zwarten van de wijk die in training komen’ naar achteren duwen.

Culturele evenementen die draaien rond migratie of dekolonisatie zijn dan ook vaak problematisch: er hangt een ongezond exotisme en een groot taboe rond belangrijke onderwerpen. Voor ons is het essentieel om ook thema's op tafel te gooien die te weinig besproken worden, zoals - om maar één voorbeeld te noemen - het verband tussen gentrificatie en de toename van politiegeweld in Brussel.

We hebben besloten om een ​​inclusief festival te maken. Niet om trendy te zijn, maar om te zorgen dat onze entourage, hoe gevarieerd die ook is, zich simpelweg goed voelt. De toegang is gratis, behalve voor de concerten in de VK. Die kosten 5 euro. En een kwart van die tickets werd gratis verspreid.

Bledarte Zone is dus geen zoveelste kunstzinnig festival. Wij organiseren het in de eerste plaats voor wie we graag zien: voor onze eigen familie, maar ook voor vreemden, voor jonge mensen uit volkse buurten, voor gesluierde vrouwen en voor iedereen tegelijk, zonder dat de een de andere uitsluit.

Het feit dat we opgegroeid zijn in deze cross-culturele mix, met hybride identiteiten, maakt ook ons festival hybride. Kom gerust eens kijken.