De waarheid achter het zusterschap in ‘Big Little Lies’

Waarom leven we mee met een stel rijke vrouwen die elkaar de nek willen omwringen over een kinderfeestje? Als het tweede seizoen van de succesvolle HBO-serie Big Little Lies iets duidelijk maakt, dan wel dat er iets als universele vrouwelijkheid bestaat.

In april 2017, tijdens de laatste minuten van de finale van Big Little Lies, klonk er een wereldwijde jubelkreet. Een gedeelde high five onder vrouwen, een warme knuffel en een schouderklop. Donald Trump was vier maanden president, Harvey Weinstein was nog onbekend bij het grote publiek en #metoo moest nog ontploffen. Maar de nood aan sisterhood, die was er al. Big Little Lies, de miniserie over rijke moeders met een dode op hun geweten, liet dat met luide stem horen.

En nu is er een tweede seizoen. Dat leek overbodig, na die extreem bevredigende eindaflevering waarin de gewelddadige Perry (Alexander Skarsgård) zijn verdiende loon kreeg voorgeschoteld door de vier frenemies van zijn vrouw Celeste (Nicole Kidman): klasbakken Reese Witherspoon, Laura Dern, Shailene Woodley en Zoë Kravitz.

Maar alles waarom deze serie populair werd, is terug: sappig drama, benauwende spanningsopbouw, onderhuidse humor, sociaal commentaar en vechtende moeders in een oogstrelende setting. Én Meryl Streep. Wat wil je nog meer?

The Monterey Five

Toch was Big Little Lies vanaf het begin een problematische serie. Spannend en grappig, maar niet per se gemakkelijk om van te houden: de personages zijn voornamelijk onsympathiek (al de vooroordelen over vrouwelijke relaties passeren de revue, van belachelijke cat fights tot first world problems), de mondaine setting is weinig herkenbaar en de montage soms log en onnodig ingewikkeld. Tot tijdens de laatste aflevering alle puzzelstukken op hun plaats vallen en de onvolkomenheden van de serie plots poëtisch en krachtig blijken.

Big Little Lies was vanaf het begin een problematische serie.

Aanvankelijk is seizoen twee in hetzelfde bedje ziek. Tijdens de eerste afleveringen is het moeilijk om ons te identificeren met de personages en de sisterhood die ons tijdens de seizoensfinale zo euforisch maakte, lijkt ontbonden. Nadat Bonnie (Zoë Kravitz) Perry in een opwelling de dood instuurde, leek het immers alsof de vrouwen samen al hun schaamte en vernederingen van een trap hadden gegooid. Intussen worden ze echter terug in beslag genomen door hun oude gewoontes, zorgen en ruzies.

Brengt de rest van dit nieuwe seizoen nog een diepere exploratie en diversifiëring van dat zusterschap?

Rich White Feminism

De grootste tekortkoming van de serie is dat de hoofdpersonages rijk en blank zijn. Stinkend rijke vrouwen die elkaar de nek willen omwringen over een kinderfeestje, is dat wel relatable? Is dat wel een realistische representatie van vrouwelijke relaties? In tegenstelling tot bijvoorbeeld Girls, met een vaak bekritiseerd gebrek aan diversiteit, speelt Big Little Lies natuurlijk niet in een heterogene stad als New York. Het poepchique Amerikaanse westkuststadje Monterey is voor bijna 80% blank en heeft een erg gegoede bevolking.

Stinkend rijke vrouwen die elkaar de nek willen omwringen over een kinderfeestje, is dat wel relatable?

Bovendien, en dat is waarom de serie uiteindelijk toch niet aan zijn doel voorbij gaat, fungeren de rijkdom en het privilege van de personages enkel als achtergrond voor hun persoonlijke worstelingen en het verhaal over misbruik en huiselijk geweld.

Nu lijkt de door Witherspoon en Kidman geproduceerde reeks zich toch (lichtjes) te herpakken door Bonnie meer schermtijd te geven. In het oorspronkelijke boek was zij niet zwart. In het televisiescript is ze dat dus wel, maar enkel ‘clichéversterkend’. Ze is de knappere en jongere tweede vrouw van de Madeline’s ex (cliché nummer één) en als zorgeloze, sexy yogalerares een echte carefree black girl (cliché nummer twee). Haar rol lijkt zich te beperken tot het teweegbrengen van onrust en jaloezie bij de andere vrouwen uit Monterey.

En toch is zij het die Perry uiteindelijk van de trap duwt. Dat komt als een complete verrassing. Als haar personage uitgewerkt was geweest, was die shock waarschijnlijk een pak minder geweest.

Vanuit het standpunt van de scriptschrijvers valt haar gebrek aan invulling dus enigszins te begrijpen. In het narratief van krimi’s blijkt een nevenpersonage – zoals een buur, familielid of collega – dat zonder duidelijke reden wordt geïntroduceerd maar niet uitgewerkt, op het einde vaak de dader te zijn. We mogen blij zijn met een tweede seizoen, al was het maar om de aandacht die het karakter en de voorgeschiedenis van Bonnie nu krijgt. Er wordt bovendien letterlijk gerefereerd aan haar blackness, die voorheen op twijfelachtige wijze werd genegeerd.

De vrouwelijke beleving

Ondanks zijn rich white feminism weet Big Little Lies een gevoelige en voor iedereen herkenbare snaar te raken. Omdat de problemen die de vrouwen tegenkomen tegelijk zo specifiek en toch universeel zijn: Madeline worstelt met haar puberende dochter en haar eigen overspel, Celeste probeert zichzelf de schuld te geven voor haar gewelddadige relatie en Jane wil wraak nemen op haar verkrachter en de vader van haar zoontje Ziggy. Op een bizarre manier zijn hun zorgen, hoe ver weg ook van de onze, herkenbaar en begrijpelijk.

Ondanks zijn rich white feminism weet Big Little Lies een gevoelige en voor iedereen herkenbare snaar te raken.

Het codewoord is ‘nuance’. Big Little Lies toont zijn vrouwelijke personages, hoewel weinig divers, wel heel compleet. Het zijn stuk voor stuk antiheldinnen, verre van perfect. Ze zijn niet te braaf en houden zich voor niemand in. Ze zijn eerst empathisch, dan weer verbijsterend egoïstisch. Regelmatig schamen ze zich – even vaak vergeten ze zich te schamen. Zoals wanneer Madeline haar dochter toeroept dat daklozen haar niks kunnen schelen: I don’t care about fucking homeless people.

Het zijn ook toegewijde moeders, die durven toegeven dat ze misschien liever géén moeders waren. Zo moest Celeste van Perry stoppen met werken om voor de kinderen te zorgen. Ze schaamt zich diep voor het feit dat ze dat liever niet had gedaan. In seizoen twee moet ze noodgedwongen verder als alleenstaande moeder en wordt vermoedelijk deze tweestrijd verder uitgewerkt.

Meryls wraak

De indrukwekkende cast werd ook aangevuld met Crystal R. Fox als de moeder van Bonnie en Meryl Streep als de moeder van Perry – die haar hilarische afkeer van Madeline niet onder stoelen of banken steekt: I find little people to be untrustworthy. Haar angstaanjagende zoektocht naar details over de omstandigheden rond de dood van haar zoon, is wat de seizoensplot vooruit stuwt.

De serie exploreert zo verder wat het kan betekenen om moeder, vriendin en partner te zijn, en het scenario van Liane Moriarty en David E. Kelley is nog sappiger, grappiger en bloedstollender dan in deel één.

Voorbeelden genoeg over de satirische kijk op de hypocrisie van een welopgevoede klasse: van gesprekken over borstvergrotingen in de gang met biogroenten, tot een schoolbijeenkomst naar aanleiding van een angstaanval over klimaatopwarming. De spitante dialogen knetteren in combinatie met de strakke en vaak woordeloze regie en timing van Jean-Marc Vallée, die poëtisch de stormachtige nuances in de levens van de vrouwen verbeeldt.

De grootste kleine leugen van deze reeks? Dat vrouwen zich verliezen in hun eigen problemen.

Door die uitgesproken stijl en de resonerende subtiele verschillen in vrouw-zijn en moederschap, doet het geheel uiteindelijk de kritiek vergeten. Tijdens de nieuwe afleveringen is het misschien als vanouds tijd voor trash talk achter elkaars rug, de universele vrouwelijke beleving brengt toch zowel personages als kijkers dichter bij elkaar.

Dit tweede seizoen komt dan ook op een goed moment, nu het lijkt alsof de woede over pussy grabbing bekoeld is en de women’s marches bijna vergeten zijn. Het is voorlopig nog even wachten op de bevredigende vereniging van de vrouwen uit Monterey. Maar ik geloof dat die er komt. Want dat is waarschijnlijk de grootste kleine leugen: dat vrouwen zich verliezen in hun eigen problemen. Uiteindelijk zijn we zusters, en kiezen we voor elkaar.