Decentralisatie en onduidelijkheid: corona-cultuurbeleid in Engeland

Terwijl verschillende landen in Europa de maatregelen rond Covid-19 vanaf begin mei langzaam versoepelden, zette de Britse overheid pas vanaf juni merkbare stappen om langzaam uit de lockdown te komen. Wat voor beleid heeft Engeland in werking gesteld voor de ondersteuning van de cultuursector en hoe is hierop gereageerd? Tijd voor een terugblik.

‘So when in the last months of 2020, I was home, still bed-bound and the museum didn’t pay me, I knew this was the year I would have to stop art. How was I to pay for my living expenses otherwise? This was going to last for a while, they said. “I am sorry to hear you’re experiencing difficulties. It’s a tough time for us all,” you said. I wondered who you meant when you were saying ‘us’ because I didn’t feel like a part of your ‘we’.’ - Paul Maheke, The year I stopped making art (2020)

In het essay ‘The year I stopped making art’ neemt performance- en beeldend kunstenaar Paul Maheke, die zelf in Londen werkt en woont, de kunstwereld kritisch onder de loep. Zijn bezorgdheid vond grote weerklank in de Engelse kunstensector, want de coronacrisis heeft de werkomstandigheden voor veel kunstenaars en cultuurwerkers toenemend precair gemaakt. De structurele problemen die Maheke blootlegt, zoals fundamentele onderbetaling, ongelijkheid en racisme, bestonden al eerder, maar zijn door de pandemie extra naar de voorgrond gebracht.

Structurele geldnood

Hoe zwaar worden kunstenaars en cultuurwerkers door de coronacrisis getroffen? A-n The Artists Information Company, de grootste netwerk- en informatieorganisatie voor kunstenaars in het Verenigd Koninkrijk, publiceerde op 17 april de resultaten van een enquête die de impact van Covid-19 op het levensonderhoud en de creatieve praktijk van kunstenaars peilde. Van de ruim vierduizend deelnemende kunstenaars en andere cultuurwerkers gaf bijna 60% aan dat ze een daling in inkomsten van bijna 50% verwachten in 2020. De grootste inkomensafname wordt verwacht op het gebied van performance kunst: 43% van de deelnemers die een inkomensafname van meer dan 76% verwachten komen uit de performance sector.

Kunstenaars voorzien een onzekere, onstabiele toekomst. Verwacht wordt dat de coronacrisis ook op lange termijn een negatieve invloed zal hebben op zaken als exposities, netwerken, fondsaanvragen en de huur van studioruimte. Het merendeel van de deelnemers aan de enquête vindt dat de regering niet genoeg hulp biedt aan individuele kunstenaars om hun verloren inkomsten te compenseren. De kunstenaars hebben geen vangnet, in tegenstelling tot de zogeheten National Portfolio Organisations. Dit zijn toonaangevende organisaties zoals Tate die door Arts Council England (ACE), de semioverheidsorganisatie voor de promotie en financiering van kunst en cultuur, voor vierjarige subsidies geselecteerd worden op basis van hun significante rol in de promotie van de Britse cultuursector.

Kunstenaars Alice Channer, Anne Hardy en Carey Young reflecteren over de effecten van de coronacrisis op hun kunstenaarspraktijk met auteur Caroline Douglas tijdens #CASatHome © Contemporary Art Society

Toen het hoger onderwijs online lessen invoerde en alle afstudeertentoonstellingen werden uitgesteld of geannuleerd, hebben studenten van de Glasgow School of Art, het Royal College of Art, de University of the Arts in London en Goldsmiths het Pause or Pay-manifest gepubliceerd. Hierin eisten de studenten van directies om studentenvisa’s te verlengen, zich adequaat aan te passen aan virtuele studiolessen en atelierwerk, een fysieke eindejaarstentoonstelling te garanderen wanneer dit weer mogelijk zou zijn of anders een gepaste terugvordering van collegegeld te betalen.

Onduidelijke en ontoereikende overheidsmaatregelen

De noden zijn hoog en de communicatie van de regering was vaak ontransparant. Op 11 mei zette de Engelse regering haar lockdown-exitstrategie uiteen. Wat opviel is dat musea, galeries, theaters, poppodia en concertzalen nergens in het zestig pagina’s tellende exit-document expliciet werden benoemd. Dit document is een afspiegeling van de onduidelijkheid waarin de kunstsector zich de afgelopen maanden bevond.

Dit document is een afspiegeling van de onduidelijkheid waarin de kunstsector zich de afgelopen maanden bevond.

Het begon op 16 maart, toen premier Boris Johnson de bevolking in een speech gebood thuis te werken en alle niet-essentiële contacten te vermijden. Op 20 maart werd musea en galeries expliciet verteld de deuren te sluiten, wat betekende dat zij nu eindelijk ook officieel recht hadden op financiële steun vanuit de overheid voor hun werknemers. Op dezelfde dag kondigde Chancellor Rishi Sunak, minister van Financiën, een eerste steunpakket aan voor werknemers in dienstverband.

Zelfstandigen in de kunstensector tastten nog steeds in het duister. Om meer helderheid te eisen over de mogelijke maatregelen verschenen er midden maart verschillende parlementaire petities, onder andere voor het doorbetalen van zelfstandigen bij ziekteverzuim, het creëren van een noodfonds voor freelancers, en het doorbetalen van zelfstandigen op 80% van hun gemiddelde salaris. Parlementaire petities zijn in Engeland een veelgebruikte methode voor burgers om dringende problemen aan te kaarten: een petitie met meer dan 100.000 handtekeningen wordt door het parlement besproken. Alle petities werden afgewezen. Julie Lomax, CEO van a-n The Artists Information Company, stuurde op 26 maart een open brief naar Chancellor Sunak en het Ministerie van Digitale Zaken, Cultuur, Media & Sport om op te roepen tot urgente en eerlijke financiële ondersteuning van zelfstandigen en freelancers in de creatieve industrie, in lijn met de ondersteuning voor werknemers in dienstverband, zoals eerder was aangekondigd.

‘Support for the many self-employed and freelance visual artists working in this sector must last a long time or many will leave the sector entirely once the crisis is over, and our-world-leading cultural and creative industries may never recover,’ schreef Julie Lomax, CEO van a-n The Artists Information Company, treffend in een open brief.

Wel werd het zelfstandigen makkelijker gemaakt om terug te vallen op sociale vangnetten.

Daarop kondigde Sunak het ‘Self-Employment Income Support Scheme’ aan, een weg voor zelfstandigen om subsidie te claimen tot 80% van hun gemiddelde maandelijkse salaris over de laatste drie jaar, tot £ 2500 per maand. Een stap vooruit, maar enkel voor zij die reeds als zelfstandige geregistreerd staan en in 2019 al een belastingaangifte deden. Daarnaast combineren veel kunstenaars freelance opdrachten met werk in dienstverband, bijvoorbeeld bij universiteiten of musea, waardoor ze te weinig verdienen in hun zelfstandigenstatuut om aanspraak te maken op dergelijke steunbetalingen.

Wel werd het zelfstandigen makkelijker gemaakt om terug te vallen op sociale vangnetten; zo werden bijvoorbeeld de inkomsteneisen voor het claimen van bijstand versoepeld. Maar dit is niet genoeg. Critici van het beleid benadrukten dat culturele freelancers royalere maatregelen nodig hebben om te kunnen overleven. Ze hamerden ook op het economisch belang van de sector: de creatieve industrieën in het Verenigd Koninkrijk zijn de snelst groeiende economie en dragen jaarlijks meer dan £ 100 miljard bij aan het BBP.

Op 30 april kondigde de burgemeester van Londen Sadiq Khan uiteindelijk een noodfonds van £ 2,3 miljoen aan om de Londense cultuursector en creatieve industrieën te ondersteunen.

Het duurde tot 17 april voordat minister van Digitale Zaken, Cultuur, Media & Sport Oliver Dowden bevraagd werd door het parlement over onder andere de impact van de lockdown op culturele instellingen. De onduidelijkheid hield aan. Verschillende actoren uit de sector trokken aan de alarmbel. Op 21 april schreef een groep kunstorganisaties onder leiding van DACS (Design and Artists Copyright Society), een open brief aan Sunak waarin ze pleiten voor een grotere beleidsfocus op het vergoeden van verloren kosten door gecancelde projecten en het ondersteunen van werkers in de evenementensector.

Op 30 april kondigde de burgemeester van Londen Sadiq Khan uiteindelijk een noodfonds van £ 2,3 miljoen aan om de Londense cultuursector en creatieve industrieën te ondersteunen. Van dit budget ging £ 1,5 miljoen naar het Creative Land Trust om huurders tegemoet te komen. Hierin werden 200 kunstenaarsstudio’s meegerekend.

Soberheid versus stimulering

Een groot steunpakket specifiek bedoelt voor de landelijke kunst- en cultuursector bleef echter lange tijd uit, tot frustratie van velen. Dit is het gevolg van het grondige soberheidsbeleid dat sinds het instorten van de economie in 2008 van kracht is. De Tories, leden van de centrumrechtse conservatieve partij, bezuinigden streng op publieke investeringen zoals veiligheid, woningbouw en infrastructuur om de overbesteding van het land drastisch in te perken. Ook de subsidiëring van kunst en cultuur werd enorm teruggedrongen. Het budget van de Arts Council England werd hier het hardst door getroffen.

Het soberheidsbeleid vindt nog steeds zijn weerklank in de politiek-bestuurlijke lijn van het land.

Het soberheidsbeleid vindt nog steeds zijn weerklank in de politiek-bestuurlijke lijn van het land. De huidige liberaal-conservatieve regering, geleid door Boris Johnson, streeft naar minimale interventie van de overheid en steunt op ondernemerschap en marktwerking. Uiteindelijk is de regering overstag gegaan en heeft zij op 6 juli een landelijk steunpakket van £ 1.57 miljard aangekondigd. Het pakket bestaat uit subsidies en leningen voor toonaangevende kunstinstellingen, lokale kunstorganisaties, onafhankelijke bioscopen, erfgoedlocaties, theaters en muziekzalen.

Daarnaast is er ook een bedrag gereserveerd voor het hervatten van stilgelegde bouwwerkzaamheden in de cultuursector ten gevolge van de pandemie. Kunstinstellingen kunnen zich bij de Arts Council England aanmelden voor ondersteuning vanuit dit pakket. Om aanspraak te maken op een bedrag moet een organisatie echter kunnen aantonen levensvatbaar te zijn tot mei 2021. Dit heeft al geleid tot een aantal grootschalige ontslagen, in het bijzonder bij het gerenommeerde Southbank Centre. Hier worden banen van 63-68% van de werknemers geschrapt, wat neerkomt op zo’n 400 mensen. Een aantal anonieme werknemers heeft in reactie de campagne Save our Southbank opgezet, in de hoop de ontslagen te kunnen tegenhouden.

Hoop doet leven? Enige steun vanuit kunstfondsen

Naast de bescheiden overheidssteun konden kunstenaars een beroep doen op verschillende beurzen die speciaal in het leven waren geroepen om de coronacrisis door te komen. Arts Council England lanceerde zo het ACE Emergency Response Fund waarmee zelfstandigen uit de culturele sector een beurs tot £ 2500 konden aanvragen. Daarnaast vervroegde a-n The Artists Information Company de deadline voor een beurs en stelde de Freelands Foundation het Freelands Foundation Emergency Fund beschikbaar, dat individuele beurzen aanbood tussen £ 1500 en £ 2500. Ook lokale organisaties deelden kleine beurzen uit, zoals het Coventry 2021 Coronavirus Resilience Fund, een fonds voor kunstenaars in Coventry en Warwickshire.

Deze fondsen werden verdeeld op basis van een competitieve sollicitatieprocedure en waren dus niet voor iedereen beschikbaar.

Deze fondsen werden verdeeld op basis van een competitieve sollicitatieprocedure en waren dus niet voor iedereen beschikbaar. Daarnaast heeft ACE grote kritiek gekregen over de manier waarop het noodfonds was samengesteld. Om £ 20 miljoen voor individuen, £ 90 miljoen voor structureel gefinancierde instellingen en £ 50 miljoen voor overige organisaties onmiddellijk beschikbaar te stellen, moest ACE immers haar financiële reserves uitputten.

Daarnaast werden ontwikkelingsfondsen bedoeld voor de jaren 2020-2021 uitgesteld. Dit bestond onder andere uit een beurs voor de persoonlijke ontwikkeling van creatieve zelfstandigen. Het populaire National Lottery Project Grants-programma voor kunstenaars en culturele instellingen werd opgeschort. Reeds ingediende, maar onbeoordeelde aanvragen werden niet meer in behandeling genomen. Op 22 juli is het Project Grants-programma weer open gegaan voor nieuwe aanvragen. Organisaties worden uitgenodigd aanvragen te doen die passen binnen de huidige sociale restricties en daarbij veerkracht en aanpassingsvermogen tonen.

De gebrekkige toegankelijkheid van de aangeboden noodfondsen maakt de mate van financiële ondersteuning voor kunstenaars voor de afzienbare toekomst zeer onzeker. Volgens de berekeningen van Solidarity Syndicate (Sol Syn), een kleine gemeenschap van cultuurwerkers, loopt de culturele sector door de herstructurering van ACE £ 10,4 miljoen aan ondersteuning mis. De organisatie roept dan ook op tot solidariteit en een eerlijkere verdeling van beschikbare financiële hulpmiddelen.

Individuele en lokale initiatieven

Terwijl er veel haken en ogen zaten aan eerder genoemde vormen van financiële steun, kwamen wel veel kleinschalige solidaire initiatieven op. Deze initiatieven illustreren de repercussies van de geprivatiseerde financieringscultuur in het Verenigd Koninkrijk, dat is voortgevloeid uit de steeds meer krimpende overheidsfinanciering voor kunst en cultuur.

Er werden verschillende open calls gelanceerd door instellingen, zoals BBC Arts, FACT Liverpool, Manchester International Festival en vele meer, die beurzen boden aan een selectie kunstenaars om nieuw werk te produceren. Deze open calls waren specifiek bedoeld voor kunstenaars die zware financiële gevolgen hebben ondervonden door de coronacrisis. Daarom luidde de opdracht voor de commissies dan ook om werk te maken in relatie tot corona-gerelateerde vraagstukken rond isolatie, reizen, de digitale wereld, mindfulness en de toekomst.

Een ander succesvol initiatief was de Artist Support Pledge dat in maart werd opgestart door beeldend kunstenaar Matthew Burrows. Kunstenaars konden beelden van werken die ze wilden verkopen delen via Instagram. Ieder werk werd voor maximum £ 200 verkocht en telkens wanneer een kunstenaar £ 1000 opbracht in totaal moesten zij vervolgens zelf een kunstwerk aankopen van een collega via de Artist Support Pledge. Het initiatief werd meer dan 100 000 keer gedeeld op sociale media en Burrows schat dat het tot nu toe zo’n £ 20 miljoen heeft opgebracht voor kunstenaars wereldwijd. Een gelijkaardig succesvoorbeeld is het Artist Grant Writing Support-programma, georganiseerd door Gasworks. Zij brachten een netwerk van curatoren en producenten samen om gratis advies te geven aan kunstenaars bij het schrijven van complexe noodfondsaanvragen.

Zij tonen ook aan hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor de Britse samenleving, en dat er een nood is om de sector in een gezonde toestand te behouden.

Initiatieven als deze tonen de gevolgen van het geprivatiseerde beleid, dat de culturele sector leidt tot onderlinge afhankelijkheid - en solidariteit. Maar zij laten ook zien hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor de Britse samenleving, en dat er een nood is om de sector in een gezonde toestand te behouden. Dit idee is een overblijfsel van het naoorlogse beleid in de jaren vijftig, waarbij de regering kunst en cultuur als essentieel beschouwde voor het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van een getraumatiseerd land. De aanwezigheid van kunst in Engeland voelt, ondanks alle bezuinigingen, altijd aan als zeer vanzelfsprekend - mede dankzij de gratis toegang voor iedereen in publieke culturele instellingen en de cultuur om kinderen op vroege leeftijd in contact te brengen met kunst en cultuur.

Een onzekere toekomst

Het is wellicht te vroeg om ver in de toekomst te willen kijken in een land dat al zo lang in de greep van de pandemie is. Het virus heeft in het gehele Verenigd Koninkrijk flink huisgehouden. Met meer dan 300 000 geregistreerde besmettingen en 45 000 doden, hoort het wereldwijd bij de vijftien landen met het hoogste aantal besmettingen.

Alle financiële ondersteuning en inspanningen zijn tot nu toe voornamelijk gericht op het overeind houden van de economie op de korte termijn. Voorspeld wordt dat de Britten de zwaarste economische depressie sinds 1709 boven het hoofd hangt. Een groep van meer dan honderd parlementsleden dringt bij Sunak aan op een universeel basisinkomen om ook na de lockdown enige economische zekerheid op de lange termijn te verzekeren voor het land.

Waar de sector echter het meeste nood aan heeft is een grondige herstructurering.

In de kunst- en cultuursector in het bijzonder werd Neil Mendoza op 21 mei aangesteld als culturele commissaris om de Engelse regering te adviseren. Mendoza is het hoofd van Oriel College aan de Universiteit van Oxford, voorzitter van verschillende Trusts en niet-uitvoerend directeur van het Ministerie van Digitale Zaken, Cultuur, Media & Sport. Hij moet in overleg met nationale culturele organisaties en fondsen een herstelplan formuleren voor de Engelse creatieve industrieën.

Waar de sector echter het meeste nood aan heeft is een grondige herstructurering. Journalist Suzanne Moore bepleit in The Guardian wat er nodig is: een focus op de ondersteuning van de opkomende generatie kunstenaars, een meer toegankelijke kunstwereld waarin netwerken en socio-economische omstandigheden niet de boventoon voeren, meer samenwerking tussen de kunstensector en de wetenschappelijke sector, en een stevig financieel vangnet voor zelfstandigen.

Wat de regering nu te doen staat om de culturele sector te redden is gehoor geven aan de talloze open brieven, petities, essays en enquêtes, zodat de uitzonderlijk diverse en grensverleggende cultuursector in Engeland blijft bestaan en het merendeel van de kunstenaars niét hoeft te stoppen met het maken van kunst.