Europa 2030: Roadmap

Bestaat Europa straks nog? Vier auteurs beelden zich het Europa van 2030 in. Christophe Meierhans loopt de snelwegen af.

22 december 2029, R0, Anderlecht

Het voelt gek om op de autosnelweg te staan. Vreemd ook om het nog steeds een auto-snel-weg te noemen. Wandelend langs de kruising naar de stille E19 besef ik hoelang het geleden is dat ik zo ver buiten het centrum ben geweest. Ik draai me om en kijk terug, de verkeersborden wijzen allemaal richting Brussel. Nog geen tien jaar geleden zou het je reinste zelfmoord zijn geweest om je aan deze kant van de weg zuidwaarts te begeven. Verkeerde richting. De borden waren alleen bedoeld om vooruit te reizen. Ze stuwden de gedachten van mensen voorwaarts tot anticipatie, om de nutteloze zittende reistijd tussen twee plekken te overbruggen.

Plots een gevoel van verlies. Alsof ik al veel langer weg ben. Zo nu en dan passeert er een fiets. Blij dat ik er zelf geen meegenomen heb. Die neem ik wel op de terugweg.

23 december 2029, Q8 tankstation, Thieu

Een derde vragenstation. Er zijn best veel mensen, meer dan op de vorige plekken. De meesten zien eruit alsof ze hier enkel zijn om te controleren of er op hun eigen vraag al een antwoord is gevonden. Of ze dienen een nieuwe in. Ik vraag me af hoe dit ooit zou werken als niemand de moeite nam om door de vragen te gaan. Ik vraag het aan een man die na een luttele vijf minuten opstaat om weg te gaan. Hij is ergens in de zestig en woont op een uur fietsen van Soignies, waar hij een lokale zadenbank runt. Veel werk op de plank daar, geen tijd voor encyclopedische kennis. Ik vermoed dat dit voor de meeste mensen geldt. Sommige zaken zijn nu eenmaal dringender dan andere.

Dit station is goed georganiseerd. Het is ingericht in de cafetaria van wat ooit het tankstation was, zo één langs weerskanten van de snelweg, met een brug erover. Alle vragen zijn op thema geordend en alle thema’s alfabetisch geschikt. Elke letter heeft een eigen tafel met uitzicht over het asfalt. Vragen die opgelost zijn, herken je aan de gekleurde linten tussen de pagina’s.

Ik snuffel door de onderwerpen. Er is er maar één waar ik enige affiniteit mee voel: Wat is seriële muziek? Zodra het lintje op z’n plek zit, schrijf ik enkele andere onbeantwoorde vragen op voor onderweg, en laat er één achter van mezelf. Wie weet is ze wel beantwoord tegen de tijd dat ik terugkom.

Ik daal af aan de andere kant van de weg. Er staan veel auto’s. Dit station wordt gerund door een collectief: ze willen slaapplek bieden aan zoveel mogelijk passanten, om iedereen meer tijd te geven om zich over de vragen te buigen.

Midwinter is nog maar twee nachten geleden. Deze temperatuur zouden we vroeger omschreven hebben als ‘zorgwekkend mild’, al kan ik me niet inbeelden dat daar nu nog iemand over zou klagen. Toch zeker niet diegenen die onderweg zijn.

24 december 2029, A7-A16 kruising

De grens ligt ergens verderop. Daarachter begint officieel Frankrijk. Maar zou daar vandaag nog iemand van wakker liggen? Parijs is uiteraard nog altijd Frankrijk, maar de stadjes op de weg erheen blijven gewoon de stadjes op de weg erheen. Andere grenzen doen er vandaag veel meer toe.

Herinneringen aan hoe belangrijk ik het als kunstenaar vond om te reizen. Dat was wat mijn werk de moeite waard maakte. Hoe verder het toerde, hoe relevanter het leek. ‘Op de kaart staan’ kwam neer op regelmatig te zien zijn in dat nauwe netwerk van gelijkgestemde podia die lukraak over het continent verspreid lagen. Ik herinner me hoe we soms voor één enkele avond heen en weer reisden tussen steden, om een voorstelling te zien die we hadden gemist omdat we onderweg waren naar weer een andere voorstelling. Je kon het nauwelijks reizen noemen, eerder forenzen. Business as usual. Parijs was gewoon een buitenwijk van Brussel (of was het andersom?). Het voelt nu allemaal zo onwerkelijk.

25 december 2029, A2, tussen Flesquières en Havrincourt

Biobrandstof verbruik je alleen nog maar als het absoluut noodzakelijk is.

Terwijl ik op het gras van de middenberm zit uit te rusten, raast met gillende sirenes een ambulance langs. Ik ben het niet meer gewend, dat afschuwelijke geluid. Ik had hem ook niet zien komen, zo van de andere kant. Ik ga ervan uit dat het dringend is. Iets ernstigs. Biobrandstof verbruik je alleen nog maar als het absoluut noodzakelijk is. Ik vraag me af waar het dichtstbijzijnde ziekenhuis ligt.

26 december 2029, Rocquigny Rustzone

Vanochtend werd ik gewekt door geklop op het dak van de wagen. Ik heb hem pas gisteren uitgekozen: een ruime, uit de kluiten gewassen Volvo. Hij dateert van voor de tijd dat elektronische snufjes gemeengoed werden, zodat ik de beslagen ramen handmatig naar beneden kan draaien om te zien wie het is. Een meisje van ergens in de twintig. Ze vraagt of ik er iets voor voel om wat samen te wandelen. De kerel bij de receptie heeft haar kennelijk verteld dat ik dezelfde kant opga. Dus hier is ze. Ik moet me wel nog over mijn doos met vragen buigen. Ze wacht op me. Twee uur later gaan we op weg.

Ze vertelt dat ze de snelweg op kwam in Cambrai. Ze heeft zojuist kerst gevierd met haar ouders. (Gisteren, Kerstmis… zonder alle reclame en versieringen neig ik zulke dingen te vergeten.) Ze is op weg naar het stadje Compiègne, te voet twee dagen reizen over de A1, ter hoogte van afrit 11. Ze is daar betrokken bij een of ander project. Ze heet Bérénice.

27 december 2029, A1, vlak bij Chaulne

Leuk om met iemand anders te reizen. Veel tijd om ervaringen uit te wisselen. Bérénice vertelt me over haar project. Ze proberen een soort platform op te zetten voor de hele regio, van Saint-Quentin tot Beauvais, zelfs tot aan Saint-Denis. Behoorlijk ambitieus. Ze mikken op verschillende fora, elk toegespitst op een afgebakend aandachtsgebied: permacultuur, energie-opwekking, alternatieve geneeswijzen, afgedankte gebruiksvoorwerpen upcyclen, bouwen, herstelmethodes... Het achterliggende idee is contact te faciliteren tussen naburige gemeenschappen en mensen te helpen om hun kennis en vaardigheden efficiënter te delen. We worden allemaal geconfronteerd met dezelfde problemen. We zijn allemaal gebaat bij verschillende oplossingen.

29 december 2029, Auberge du clocher, Villeneuve-Sur-Verberie

Ik kwam weer op de autosnelweg terecht via een modderige D935. Ik heb Bérénice gisteren nog vergezeld naar haar vergadering in Compiègne. Best interessant, het bleek die extra twintig kilometer zeker waard. Geen van de aanwezigen was ouder dan 25, ik voelde me een fossiel. Het centrale agendapunt was communicatie: hoe zorgen we ervoor dat alle reizigers de informatie verspreiden? In welke vragenstations moeten we posters ophangen? Volstaat het om ze enkel in vragenstations te hangen? En wat met mensen die daar niet komen? Hoeveel kopieën kunnen we maken?

De aanwezigen kwamen voortdurend terug op het levendig houden van de ‘EU-geest’ – ik heb moeten vragen of ze wel echt de Europese Unie bedoelden.

De rest van de avond alleen maar intense gesprekken. De aanwezigen kwamen voortdurend terug op het levendig houden van de ‘EU-geest’ – ik heb moeten vragen of ze wel echt de Europese Unie bedoelden. Mocht één van hen ooit al een ander Europees land bezocht hebben, moet dat als kind geweest zijn. Ik vraag me af wat de EU voor hen betekent. Met de Europese instellingen zal dat in elk geval weinig te maken hebben. Eerder met een ingesteldheid. Met iets wat ons herinnert aan afgezonderde gemeenschappen, aan verschil: met uiteenlopende mensen en plekken die nu te ver weg liggen om er nog te geraken.

Ik moet denken aan die ene kaart, met haar schaal in reistijd in plaats van in afstand. Daarop lag het centrum van Londen dankzij de Eurostar dichter bij Parijs dan Parijs bij zijn eigen voorsteden. (Wie maakte die kaart ook weer? Ik moet eraan denken daar een vraag over achter te laten.) Mochten we die kaart vandaag opnieuw uittekenen, zou ze er min of meer hetzelfde uitzien als elke andere kaart.

Op de ingrediëntenlijst van de nieuwe EU-geest staat deemoed met stip op één.

Wat waren ze ongelooflijk gastvrij in Compiègne. Op de meeste plekken eigenlijk. Nieuws van andere plekken krijg je doorgaans alleen nog van vreemde mensen op doorreis, in ruil voor een bed of een maaltijd. Ik bedenk hoe nederig de afgelopen tien jaren ons hebben gemaakt. Is het daarom dat alles zich zo vreedzaam ontvouwd heeft? Op de ingrediëntenlijst van de nieuwe EU-geest staat deemoed met stip op één.

30 december 2029, voormalige tolpoort, Senlis

Toch nog een vraag waarmee ik kan helpen. Ze viel bijna van de stapel. Bestaat het Europees Parlement nog? Niet dat ik een expert ben in Europese politiek, maar toch, er is wel iets wat ik kan bijdragen:

Hoewel geen van de Europese instituties officieel ontbonden is, heeft het Parlement sinds augustus 2020 geen zitting meer gehad in Brussel. Het parlementsgebouw is niet meer in gebruik. Na een pauze van vier maand heeft de Europese Commissie in november van dat jaar haar werk trachten te hervatten met de resterende ambtenaren in de Belgische hoofdstad. Maar in de praktijk hebben de logistieke en communicatieproblemen na de mondiale energiepanne de Commissie ertoe gedwongen om in het voorjaar van 2021 alle verdere activiteiten te staken. Nu worden beide gebouwen nog vrijwillig onderhouden door een groep voormalige medewerkers, die ook af en toe rondleidingen verzorgen. Het enige politieke orgaan van de EU dat volgens de geruchten nog actief is (december 2029), is de Europese Raad, hoewel er geen staatshoofden meer in Brussel zijn samengekomen sinds 2024.

31 december 2029, voormalige tolpoort, Senlis

Ik vergat vanmorgen mijn enige pen en moest de volledige vijftien kilometer teruglopen. Ze ligt nog steeds op het dashboard van de auto waarin ik overnachtte. Het ziet ernaar uit dat ik hier vanavond opnieuw slaap. Voor het nieuwe jaar zal ik Parijs niet halen. Niet dat het zo belangrijk is, alleen vallen er leukere manieren te bedenken om het nieuwe decennium in te stappen. Ik vraag me serieus af hoeveel zin deze reis eigenlijk heeft. Het voelt allemaal zo willekeurig. Niemand verwacht me daar. Geen uitnodiging. Slechts de wilde gok dat een of ander theater me met open armen zal ontvangen om een nieuw stuk van ver weg te spelen, iets exotisch. Zo vaak zal het toch niet gebeuren dat iemand zomaar ergens opduikt.