Getuigenis: het gaat om eigenwaarde

Opgeleid als fotograaf, werd Stephanie De Clercq algauw ontgoocheld in de kansen om van dat beroep ook te kunnen leven. 'Op een gegeven moment heb ik dan maar beslist: ok jongens, als het zo gaat, dan zoek ik een andere job. Pas achteraf heb ik gemerkt hoe kwaad en ongelukkig ik was in de periode dat ik fulltime als fotograaf probeerde rond te komen.'

Er zijn veel dingen die ik graag doe. Dat is mijn geluk, denk ik. Maar een studie kiezen was dan ook niet gemakkelijk. Ik neigde naar creatieve beroepen zoals architectuur, maar mijn ouders vonden dat ik dan beter meteen ging voor burgerlijk ingenieur-architect. Hoewel ik hou van wiskunde, had ik niet veel zin in jaren van betonstudies. Uiteindelijk heb ik als eerste opleiding gekozen voor klassieke talen.

Het logische vervolg leidt naar het onderwijs, maar het creatieve bleef aan mij trekken. In 2005 ben ik begonnen met een opleiding fotografie aan het Gentse KASK.

Door onder de prijs te werken maak je je eigen stiel kapot.

Het doel of de droom is altijd geweest om eigen werk te maken en daarmee te exposeren. Ik heb er nooit echt aan gedacht om ook de meer commerciële kant van het beroep van fotograaf te ontwikkelen. In het begin heb ik een aantal huwelijksreportages gemaakt en ik vond dat een interessante oefening: je moet een hele dag alert zijn, je moet op het juiste moment op de juiste plaats zijn, alles moet kloppen.

Maar ik wist meteen ook dat ik daarmee niet mijn brood wilde verdienen. Ik weet nogal goed wat ik wil en wat niet, ik ben daarin redelijk compromisloos.

Dat klinkt stoerder dan het is, want mijn tweede studie moest ik zelf betalen en ik woonde alleen, dus had ik een job nodig. Vanaf 2009 ben ik daarom fotografieles gaan geven in het avondonderwijs. Als broodwinning, maar ik deed het graag. Het werd me na een aantal jaar alleen wat te eentonig.

In 2012 waagde ik de sprong en ben ik fulltime begonnen als zelfstandige fotograaf. Ik merkte snel dat een leven ‘puur’ als kunstenaar niet voor mij is weggelegd. Ideeën genoeg, maar zonder druk van buitenaf kan ik mezelf moeilijk motiveren om ze uit te voeren. Ik heb structuur nodig, een duidelijke deadline.

Point of no return

Als nieuwbakken fotograaf begon ik me te richten op opdrachten binnen het brede socioculturele veld. Zo heb ik een paar keer een jongemakersfestival gefotografeerd voor een Brugs kunstencentrum. Dat was supertof: je zag die processen van de theatermakers, je leerde interessante mensen kennen… Ik was tevreden, al werkte ik die eerste editie onbezoldigd. Als je pas afgestudeerd bent denk je zo, maar ik wilde niet zo blijven denken.

De twee volgende jaren werd ik opnieuw gevraagd én dit keer ook betaald. Daarna is er iets gekanteld… In 2014 is er sterk bespaard op cultuur en ik heb dat sterk gevoeld, ja.

Aan een bakker zeg je toch ook niet: ‘Lever gratis tienduizend broden en wees blij dat je brood door ons wordt gegeten.’

Niet dat er geen interessante projecten waren. Voor een kunstenfestival aan de kust zocht men een fotograaf die de kunstwerken, locaties en bezoekers zou documenteren. Ik had mijn eindwerk aan het KASK gemaakt over de Belgische kust, dus voor mij was dat een droom. Tot bleek dat de return bestond uit het verspreiden van mijn beelden ‘via al onze kanalen’. Je moest je verdorie gedurende twee maanden minstens drie dagen per week vrijhouden!

Een Brusselse concertzaal presteert het nog steeds om elk jaar een onbetaalde huisfotograaf aan te trekken. Return: de exposure en een expo aan het eind van het seizoen. Sorry, mijn maag keert daarvan om. Aan een bakker zeg je toch ook niet: ‘Lever gratis tienduizend broden en wees blij dat je brood door ons wordt gegeten.’

Het gaat over eigenwaarde. Toen ik pas was afgestudeerd, is me vaak aangeraden om mezelf ‘in de markt te zetten’ met een unique selling point. ‘Tiens’, dacht ik dan, ‘die USP, wat zou dat zijn voor mij?’ Wel, het is eenvoudig: ik ben een perfectionist, ik lever kwaliteit. Ik weet dat ik voor een opdracht alles uit de kast haal. Ik ga de allerbeste foto maken die op dat moment te maken valt.

Voor de nabewerking geldt hetzelfde: ik kan uren bezig zijn om van één foto licht en kleur optimaal te krijgen. Maar als ik het beste geef van mezelf, aanvaard ik geen prijsje waarvoor alleen een student uit zijn bed stapt. Door onder de prijs te werken maak je je eigen stiel kapot.

Het is essentieel dat je au serieux genomen wordt, in welke job je ook zit.

Vandaag moet alles in beeld worden gebracht, maar paradoxaal genoeg is de kwaliteit van die beelden steeds minder van tel. Ik geef af en toe workshops waarin ik ambtenaren of bedrijfsmedewerkers leer hoe ze met hun smartphone goede foto’s kunnen nemen. Ironisch: als professioneel fotograaf leid ik mensen op tot mijn directe concurrenten, ‘want het is toch maar klik-klik-klik hé’.

Nu vind ik zelf ook dat je niet per se een diploma moet hebben om een fotograaf te zijn, dat is juist prachtig aan een creatief beroep: iedereen met talent krijgt een kans. Maar het blijft wel een stiel waarvoor je kennis, kunde én materiaal nodig hebt.

Do not be taken for granted

Op een gegeven moment heb ik dan maar beslist: ‘Ok jongens, als het zo gaat, dan zoek ik een andere job.’ Ik had intussen een bachelor wiskunde gehaald en eind 2016 ben ik teruggekeerd naar het onderwijs. Niet tegen mijn zin, want lesgeven aan jonge mensen geeft me een enorme voldoening.

Fotografie staat momenteel op een lager pitje. Enerzijds omdat de job die je denkt ‘erbij te doen’ al snel je agenda gaat overheersen, maar anderzijds ook om mezelf te beschermen. Pas achteraf heb ik gemerkt hoe kwaad en ongelukkig ik was in de periode dat ik fulltime als fotograaf probeerde rond te komen, tot op het punt dat ik geen plezier meer dreigde te vinden in mijn eigen passie.

Zorg ervoor dat je werk naar waarde wordt geschat.

Vandaag aanvaard ik nog sporadisch fotografiewerk, maar op mijn voorwaarden. Vorig jaar nog had ik een potentieel grote opdracht voor een bedrijf. Ik ging op gesprek bij de baas en dat liep uitstekend, alleen ging het op geen enkel moment over de verloning. Toen ik daar uiteindelijk zelf naar polste, schrok hij van mijn prijs. Ik wilde best wat water in de wijn doen, maar het ging om een langdurig en intensief project, dus ik wist waar mijn grens lag. Bovendien zat ik niet tegenover de voorzitter van een kleine culturele vzw, maar wel tegenover de ceo van een commercieel bedrijf. In mijn prijszetting maakt dat verschil.

Hij heeft veel moeite gedaan, mailde me nog een paar keer dat hij het liefst met mij wilde werken, maar die prijs, die prijs… Uiteindelijk is het afgesprongen. En ja, dat doet pijn, maar spijt heb ik niet. Door plat op mijn buik te gaan zou ik die opdracht wel hebben binnengehaald, maar zou ik me ook al die maanden slecht gevoeld hebben.

Om eerlijk te zijn bevalt het me vandaag trouwens ook wel om niet in één hokje te passen en in verschillende contexten te werken. Ik schreef het al: er zijn veel dingen die ik graag doe en ik heb een aantal heel uiteenlopende diploma’s. In dat opzicht heb ik pragmatischer keuzes kunnen maken dan collega’s die alles op één kaart moeten zetten.

Toch denk ik dat het essentieel is dat je au serieux genomen wordt, in welke job je ook zit. Do not be taken for granted, zorg ervoor dat je werk naar waarde wordt geschat. En geld is dan misschien niet dé manier, maar wel een van de noodzakelijke manieren om die waardering uit te drukken.

---