Lieve A.

Elke vrijdag pent een van onze vaste online correspondenten een brief. Nele Buyst richt haar eerste brief aan A., een letter voor de associatie die bloeit zoals een wilde tuin. Een brief over tuinieren en schrijven, over de kunst van geduld.

Je eerste letter verdraagt alle invulling. Je bent de akelei, alert, de vrije associatie, je hebt aanleg voor alles wat zich in het artistieke situeert, bent attent en aanwezig.

De wilde bosrank die ik toen hij stierf tot op de grond heb gesnoeid, groeit opnieuw. En snel. Het is een onweerstaanbare metafoor voor iemand die de wereld via literatuur probeert te grijpen of begrijpen. Het verstrijken van de tijd laat zich nergens zo sterk zien als in de ledematen van mijn jongens of die wilde bosrank.

Je weet hoe je een tuin laat bloeien, hoe je precieze zinnen maakt, je weet hoe je praat met iemand die verdriet heeft, je weet hoe je vriendschap sluit en je weet wat een organisatie gezond maakt. Dat laatste zou je ontkennen; net daarin schuilt, denk ik, je weten.

De border is vaak de boeiendste plek. Als rand vervult hij geen bepaalde functie, maar in alle stilte geeft hij wilde bloemen.

Er zit een intuïtief verband tussen die dingen en dat is het onderwerp van deze brief. De afwezigheid van je naam is van belang voor dat verband, de gaten tussen deze dingen zijn van belang voor dat verband. Valt het je ook op hoe lelijk organisatie klinkt tussen alle andere woorden? Het register van de economie versus het register van de liefde.

De border is vaak de boeiendste plek. Als rand vervult hij geen bepaalde functie, maar in alle stilte geeft hij wilde bloemen en verbindt hij de ene doelbewuste plek met de andere, als een gat in de tijd, de laatste ruimte voor toevallige ontmoetingen.

Je geeft de border wat hij nodig heeft, zonder dat hij je luidop vragen stelt. Hoe weet je wat hij nodig heeft? Door met al je zintuigen in de stilte te springen. Door geen andere dingen te doen terwijl je bij de border zit. Door iets uit te proberen en te kijken wat werkt, en wanneer dat niet werkt, iets anders te proberen. Door het niet te weten en daar toch op te durven vertrouwen. Al deze zinnen vragen eigenlijk om een vraagteken.

De tuin van verbeelding helpt je afstand te nemen van de cultuur waar je deel van uitmaakt, met alle verwachtingen en patronen die eruit voortvloeien.

Ga je op je hurken zitten om beter te zien? De akelei is rank van gestalte. Wanneer je er van dichtbij naar kijkt, vallen de details op: het roze of paars in verschillende tinten, de draadjes die er willekeurig uitzien maar precisiewerk zijn, bij elke bloem gelijk. De bloem die ze draagt, ziet er te groot uit voor haar slanke rijzige gestalte, met die krans van naar elkaar toe buigende blaadjes, waardoor het lijkt alsof ze het hoofd laat hangen. Tenger en fragiel plant ze zich voort met een sensuele uitbundigheid die het leven viert. Het is antropomorfisme en houdt geen steek, misschien, maar je manier van kijken bepaalt je manier van handelen.

In het inspirerende De wilde tuin van de verbeelding spreekt cultuurfilosoof Kris Pint over tuinieren als een vorm van verzet. Het is een tuinieren dat niet zoals Voltaire’s il faut cultiver son jardin klinkt als een opgestoken vinger, de gebiedende wijs die ons als een flinke jezuïet aanspoort het beste uit onszelf te halen. Hij heeft het over een onderzoekende houding, eentje waarbij je kritisch gaat wieden. De tuin van verbeelding helpt je afstand te nemen van de cultuur waar je deel van uitmaakt, met alle verwachtingen en patronen die eruit voortvloeien, met alle rollen die je schijnbaar moet vervullen. De tuin bij Pint is een mysterieuze tuin: één die tot onze verbeelding spreekt, aan zintuigen appelleert waarvan we niet weten dat ze er zijn, beelden voortbrengt die resoneren met een innerlijk levende behoefte, die je eerst uit jezelf haalt om je dan terug bij jezelf te brengen.

Tuinieren vraagt aanwezigheid. Ik probeer van jou te leren hoe je het doet: bloemennamen onthouden, weten wanneer je moet zaaien of plukken, waar je moet snoeien.

Pints tuin is overigens geen tuin per se: zijn tuin is een metafoor voor elke discipline die de verbeelding aan het werk zet: kunst, literatuur, filosofie. Al die dingen die de kracht bezitten om zaken om te vormen, wonden te genezen, de identiteit te saboteren die ons wordt opgelegd om vervolgens ja te zeggen tegen nieuwe manieren van denken en ervaren. De ‘vrolijke wetenschap van de zelfzorg’, noemt hij het, is een wetenschap van het lichaam, gericht op dat wat via de omweg van de verbeelding het alledaagse leven krachtiger, intenser maakt.

Tuinieren vraagt aanwezigheid. Ik probeer van jou te leren hoe je het doet: bloemennamen onthouden, weten wanneer je moet zaaien of plukken, waar je moet snoeien. Het is kennis waarvan ik nog niet goed begrijp hoe je die verwerft, ik denk dat ze van mens op mens moet worden overgedragen, of hoe leer je zoiets? Tijd en plaats, aandacht, handen, context en relatie doen ertoe.

Tuinieren en schrijven: beiden hebben wortels in het verleden, gebeuren in het nu, en dragen de belofte van iets nieuws in zich.

Naast een fantastisch auteur en kunstcriticus, is Olivia Laing (The lonely city, Funny weather, Everybody e.a.) van opleiding herborist en getalenteerd tuinier. Als je haar op instagram volgt, krijg je dagelijks foto’s van haar tuin te zien. De foto’s zijn niet bijzonder gestileerd of geënsceneerd. Het zijn dagelijkse updates van dezelfde plekken, telkens vanuit een nieuwe hoek, met zicht op pas uitgekomen zaailingen, rozen in bloei, de perfecte marmeren billen van Eros, nieuwe zon, dikke wolken boven mals gras, pas gevallen regen. In haar twintigerjaren leefde Laing als ecologisch activist in boomhutten langs plaatsen waar wegen werden aangelegd om bouwprojecten te vertragen of te stoppen, om zich daarna een tijd lang, in een periode die ze zelf omschrijft als rouw en hopeloosheid, terug te trekken en maandenlang vrijwel alleen te leven. Het uitzicht aan het einde van haar tunnel van rouw was optimistisch: ja, we kunnen wel degelijk dingen veranderen.

Wanneer haar wordt gevraagd hoe ze de verhouding ziet tussen haar erop uit trekken als activist enerzijds en het zich terugtrekken om te schrijven anderzijds, antwoordt ze dat haar activisme niet van haar schrijverschap kan worden losgekoppeld. ‘Schrijven is voor mij de manier waarop ik me het best nuttig kan maken in de wereld, er betekenis aan kan geven, de dingen overbrengen waarvan ik geloof dat ze beter kunnen.’ Je kan instagram gebruiken om selfies te posten, of je kan een gevoeligheid meegeven voor de wereld rondom.

Uitwisseling is het onderwerp van deze brief: ontmoeting, vriendschap, mogelijkheid, het samenleggen van geesten en een betere plek maken, een ruimte creëren waarin je mag experimenteren.

Haar activiteiten als tuinier zijn voor haar aan het schrijven verwant. Beiden hebben wortels in het verleden, gebeuren in het nu, en dragen de belofte van iets nieuws in zich. Het zaaien van iets dat zich pas maanden later laten zien. Het andere besef van tijd. De kunst van geduld, van zachte manipulatie. Het wegzinken in sensaties, ongecontroleerde geluiden, ontmoetingen, magie en mogelijkheden. Het creëren van een microkosmos waarin het goed verblijven is.

Dat is wat ik je zie doen in je tuin, het is hoe je als vriendin bent, en als ik kijk naar het werk dat je doet, dat jullie doen, zie ik dat jullie waarmaken waar velen over praten.

Je zit hier niet enkel als geadresseerde, je bent net zo goed auteur. Het is jouw exemplaar van De wilde tuin van de verbeelding waaruit ik citeer, het is jouw akelei waar we naar kijken. Uitwisseling is het onderwerp van deze brief: ontmoeting, vriendschap, mogelijkheid, het samenleggen van geesten en een betere plek maken, een ruimte creëren waarin je mag experimenteren. Er zit een intuïtief verband tussen een tuin onderhouden, vriendschap smeden en betekenisvol werk doen, en ik heb het gevoel dat ik er voortdurend bijna aan kan, maar dat het me toch telkens ontglipt. Hoe zou ik er ook achter komen, op mijn eentje brieven schrijvend? We zouden toch gaan wandelen vandaag?