Lieve fans van Stromae

'Wat is dat voor leven, als je het canvas bent geworden waar miljoenen mensen hun verwachtingen op projecteren?' Nu een reeks Stromae-concerten is afgelast, stelt Nele Buyst zich vragen bij de rol van zijn fans, waaronder zijzelf. Kunnen zij hem iets teruggeven? 'Soms is afstand het grootste cadeau.'

Ik breng deze dagen misschien wel meer tijd door op YouTube dan te verantwoorden is voor een naderende veertiger met kinderen, een huishouden, een job, een sociaal leven en de vele andere behoeftes die een millennial zich verbeeldt. Het is daar, bij Stromaes clip van ‘Santé’, dat ik jullie leer kennen. Het nummer kende ik al, ik had er al op gedanst, maar pas wanneer ik de clip bekijk en de lyrics goed beluister, zie ik waarover het gaat: Rosa, die ’s ochtends de bus neemt naar haar werk in de keuken, Albert, die de glazen opruimt, Arlette, die tijdens het feest post vat naast het toilet. Mensen die het onzichtbare werk verzetten waarop de wereld draait: de single waarmee Stromae vorig jaar na zeven jaar afwezigheid zijn terugkeer inluidde, is een ode aan hen.

Het dronken dansbare nummer verleidde met zijn semitrage cumbia – blij om de terugkeer van Stromae, blij om dat ritme – lang voordat ik me voor de inhoud ging interesseren. Gelukkig hoefde de maestro daarvoor niet op mij te wachten. De fanbase, verspreid over de continenten in duizendtallen, liet dankbaar en in een veelvoud aan talen van zich horen:

@intimissimi88: ‘Wow. After all those years he came back with such a masterpiece. This song is amazing!!!’
@Church of the Holy Duck: ‘Stromae never misses, I’m tearing up listening to this song. I come from a family of factory workers, campesinos, and service industry laborers. My parents were the first to go to college and I recently became the first to attend graduate school. I feel fortunate and lucky to have come from a family of hard workers whose thankless labor made my wonderful life possible. I AM SOBBING Y’ALL’
@ASMR MASSAGE & SPA Videos by AJAR: ‘Dear Stromae! Thank you for making our 2022 a little kinder and happier!’
@MissMariela100: ‘Stromae is there to teach everybody that pop can be BOTH excellent and conscious. The lyrics made me cry.’
@Ore: ‘As someone who has worked in Hotels and Restaurants all my life, I relate to and LOVE this song. Welcome back Stromae!’
@Tokyo est mon jardin: ‘Merci pour ta gentillesse et ton empathie.’
@Rain: ‘Can you hear that? it's the sound of French teachers around the world overjoyed that they have a new Stromae song to teach their students.’
@miles makes music: ‘I never know whether to cry or dance.’

Met ‘Santé’, het nummer waarvan de titel een toost uitbrengt op mensen die soms niet aan proosten toekomen, had Stromae ons aan het dansen gekregen, om kort daarna, met het vrolijke ritme nog in de heupen, het volgende nummer van zijn nieuwe plaat te lossen, en ons te raken in onze weke delen. Tijdens een interview over zijn terugkeer in het journaal op de Franse TF1 bracht hij ‘l’Enfer’, het nummer waarmee hij sans détour verslag doet van de donkere gedachten die hem en anderen met hem bezoeken. Opnieuw maakt Stromae gebruik van het podium dat hem als artiest van wereldallure wordt gegund om een onderwerp uit de schaduw te trekken, met het beste glijmiddel op de markt: popmuziek.

Het internet barstte na Stromaes optreden opnieuw uit zijn voegen:

@LeCTRLfou: ‘Grâce à #Stromae, j'ai découvert ce soir que ma TV pouvait pleurer et que j'étais capable de tenir trois minutes sans respirer..., que le temps pouvait s'arrêter et qu'il fallait que je remette maintenant les pendules à l'heure. Merci TF1 !’
@Alex_The_Reflex: ‘Enfin un candidat sincère pour la présidentielle #Stromae.’

Samen met de wereld, mijn wereld tenminste, ga ik volledig overstag, laat elke kritische terughoudendheid varen en zie wat elke toegewijde fan ziet: de wijsheid van iemand die weet waarover hij spreekt, de kwetsbaarheid van iemand die creëert vanuit een diepe oprechtheid, iemand met het vakmanschap om melodieën te creëren die je verleiden zonder dat je je vinger kan leggen op wat het is dat je met dezelfde beweging aan het dansen brengt en kippenvel bezorgt, met een volkomen eigen esthetiek, waar niks valt op af te dingen. Wanneer Stromaes langverwachte derde plaat Multitude verschijnt, opent die groots met het triomfantelijke ‘Invaincu’: een lied dat gaat over de ziekte die hij, geflankeerd door een strijdlustig koor van soldaten, overwint.
@El Toubib: ‘Merci d'être en vie... Merci de rester debout... Merci de nous faire vibrer... Merci de chanter malgré tout... Merci, cher Stromae, d'être Invaincu! Santé!!’

In hun essay On Connection vermeldt Kae Tempest dat de hartslag bij een publiek op hetzelfde moment kan versnellen en vertragen.

Op 15 maart ging ik samen met mijn twee tienerzonen naar een van Stromaes concerten in Paleis 12 kijken. Het was fantastisch. Drie avonden op een rij speelde hij er voor een losse 12.000 mensen zijn Multitude-show, pakweg drie keer Frasnes-lez-Anvaing (Henegouwen) of Nazareth (Oost-Vlaanderen). Paleis 12 is tijdens die avonden een kleine stad die mensen van allerlei pluimage samenbrengt, allerlei generaties, verschillende achtergronden. Eén voor één waren we daar om onze connectie met Stromaes muziek te vieren. Hij en zijn entourage loodsten ons moeiteloos van de ene emotie naar de volgende, om ons aan het einde als uitgelaten kinderen tegen onze zin naar bed te sturen. Verbeeld ik me dat Stromae erin slaagt deze immense groep mensen met elkaar te verbinden? In On Connection, hun krachtige essay over de kracht van verbeelding, vermeldt Kae Tempest een studie over de hartslag bij het publiek van een theatervoorstelling: die versnelt en vertraagt op hetzelfde moment. Paleis 12 was op 15, 16 en 17 maart een gesynchroniseerde stad, een gemeenschap die zich over verschillen heen verbonden voelt. Er zijn burgemeesters die daarvan kunnen leren.

Sinds de terugweg een maand geleden tot vandaag staat Multitude op repeat. Daarom kruist het hele gezin de vingers nu een hele reeks Stromae-concerten is afgelast. Daarom breng ik nu te veel tijd door op YouTube en Instagram, als was ik niet bijna veertig maar terug veertien, op zoek naar een teken van beterschap. En omdat het ook echt geleden is van toen ik veertien was dat ik me zo verdiept heb in de persona van een artiest, val ik achterover van de allure van dit sterrendom. Zoveel plaatsen waar hij optrad, al die fotoshoots voor covers van glossy magazines waarop zijn portret staat, de interviews, de clips … Wat is dat voor leven, als je het canvas bent geworden waar miljoenen mensen hun verwachtingen op projecteren? Het werkt bevreemdend. Ik voel schaamte, word een tikkeltje vies van mezelf, van mijn drang om meer te weten te komen. Wie ben ik en wat doe ik hier? Ik ben een van de bijna zeven miljoen volgers op YouTube, die dat bizarre eenzijdige idee van connectie op een personage projecteert en ondertussen de persoon erachter kannibaliseert.

Dat het miljoenensucces Paul Van Haver overweldigt, is best mogelijk. Hoe kunnen we het circuit dat artiest en publiek verbindt levend houden?

Stromae beschrijft het in 2014 zelf tijdens een openhartig interview met Twan Huys: ‘Dit succes is buitengewoon. Buitengewoon is niet alleen maar goed, het is ook slecht. Ik moet een echt leven kunnen leiden. (...) Het is moeilijk om erover te klagen, want je hebt het succes dat je wilde, je hebt er zelf om gevraagd. Het is een balans die je moet zien te vinden.’

Wat is onze rol als publiek? Terug naar On Connection. Daarin spreekt Tempest over het circuit dat artiest en publiek verbindt.

We, the readers or listeners, are crucial to the text, story or song becoming powerful. We are not impartial observers; we are a fundamental part of the circuitry; if we are not connected, the charge will not be able to flow.

Zonder publiek kan de lading niet stromen. Het publiek is deel van een circuit dat het werk leven inblaast.

If we give as much as we expect to take from a novel, a poem, an image or an album (or a conversation, or a relationship), it has a greater chance of becoming profound. (...) We feel this happen when something speaks directly to our experience and we feel the words burning themselves into us. We get some sense of the poet or the writer as someone we feel knows us. This is the circuit connecting.

@rain, @the church of the Holy Duck, @Tokyo est mon jardin, ik … allemaal zijn we hier omdat we ons begrepen voelen door, en dus verbonden met, Stromae. Maar dat het miljoenensucces Paul Van Haver overweldigt, is best mogelijk. Kunnen we ook iets teruggeven en het circuit levend houden?

Misschien is afstand soms het grootste cadeau. We kregen het recept om ons in zijn afwezigheid te troosten van de maestro zelf: ‘J’aimerais lever mon verre à ceux qui n’en ont pas’, en dansen. In het interview met Twan Huys zei Stromae, als formuleerde hij een rechtstreeks antwoord aan @miles makes music, die bij het horen van ‘Santé’ niet kon kiezen tussen huilen of dansen: ‘Wie heeft gezegd dat huilen en dansen niet samengaan? Dansen is belangrijk. Het is een manier om te herstellen van de brutaliteit van het leven.’

Alors on, oui,
Nele