Lieve peter, lieve meter,

Elke vrijdag pent een van onze vijf vaste online correspondenten een brief. In haar nieuwsjaarsbrief richt Nadia Sels zich niet alleen tot haar peter en meter, maar vooral ook tot iedereen die zichzelf wel eens voorbij loopt. ‘Ik wens iedereen een betere grip op de ritmering van onze tijd.’

Ahum. Ik richt me eigenlijk gewoon tot u, lieve lezer van rekto:verso. Maar omdat dit mijn laatste brief van het jaar zal zijn, leek het me gepast er meteen een nieuwjaarsbrief van te maken. En waarom zou u ook niet, voor heel even, kunnen invallen voor mijn echte peter of meter? Hun rol is van nature al die van een invaller, een carnavalsouder die geen echt gezag uitoefent, maar wel cadeaus uitdeelt bij de vleet.

Verplicht zijn je goede voornemens neer te pennen en voor te dragen aan een echte ouder, dat zou iets hebben van terreur. Maar precies de vrijblijvende verhouding met een meter en peter maakt het hele ritueel – van het op school met-tong-tussen-de-tanden neerpennen van je epistel tot het gênante voordraagmoment en de drie kussen en plein publique erbovenop – voorwaar plezierig.

In zo’n nieuwjaarsbrief moet, geloof ik, dit gebeuren: terugkijken naar het voorbije jaar, goede voornemens formuleren voor het volgende, en de peter/meter daarin ten slotte in bloemrijke stijl het allerbeste toewensen. Zoals met al onze feesten is de nieuwjaarsbrief het restantje van een sterk religieus geladen traditie. Het Nieuwjaarsfeest is zo oud als het antieke Babylon. Ook daar al werd het rondmaken van een astronomisch jaar gevierd met het voorlezen van een gedicht: het Enûma Eliš, dat vertelt hoe de god Marduk de chaosdraak Tiamat doodt, uit haar lichaam de kosmos schept, en vervolgens uitgeroepen wordt tot vader en koning van de goden.

Ook individueel zweren we de chaos af en zetten onze innerlijke wereld terug op orde

De link met Nieuwjaar is niet toevallig: het declameren van het verhaal moest niet alleen herinneren aan hoe de orde van de wereld tot stand kwam, maar de schepping ook op magische wijze met terugwerkende kracht bestendigen. Het gebruik om goede voornemens te maken is daaraan gekoppeld: ook individueel zweren we de chaos af en zetten onze innerlijke wereld terug op orde – een orde die, alle goede voornemens ten spijt, natuurlijk ook onmiddellijk weer begint af te kalven. Maar daar hebben we het volgend Nieuwjaar dan weer voor.

Het wat malle ritueel van de Nieuwjaarsbrief heeft dus diepe wortels. Het maakt deel uit van de wijze waarop we al eeuwen, via een kalender vol feesten, onze tijd ritmeren om er vat op te krijgen. Het geeft ons de kans om onze ervaring te structureren. Om te herinneren en te vergeten, om een plaats te geven aan spijt, dankbaarheid, anticipatie en belofte.

En daarmee kom ik aan wat zowel mijn goede voornemen als mijn wens voor jou is: een betere grip op de ritmering van onze tijd.

Ik hoef niet te vertellen hoe moeilijk onze collectieve verhouding tot tijd is geworden. De 24-ureneconomie wist meteorologische tijdsritmeringen van dag en nacht, winter en zomer uit, en zet er andere ritmes voor in de plaats die steeds jachtiger klinken. We zijn voortdurend ‘actief’, maar juist dat constante brandjes blussen maakt ons paradoxaal genoeg eigenlijk passief, in de zin dat we te murw en te opgejaagd zijn om doelbewust te kiezen wat we wel en niet willen. Of, zoals ik het mezelf en anderen te vaak hoor zeggen: ik word geleefd. Mag ik trouwens meteen de gelegenheid ten baat nemen om me, aan wie het aanbelangt, te verontschuldigen voor al die deadlines die ik gemist heb?

In het beste geval is het jaareinde een herijking van wat belangrijk en wat onbelangrijk is. Maar wie kan claimen dat hij of zij daar altijd het overzicht op behoudt? En wie vindt altijd de wilskracht om zich aan al die goede voornemens te houden?

Het jaareinde is in het beste geval een herijking van wat belangrijk en wat niet.

Ook ik kan je op dat vlak, als ik eerlijk ben, niet al te veel beloven. In plaats daarvan wil ik je wel een prachtige reflectie over dat alles en meer aanraden, verpakt in prachtig gestileerde landschapsbeelden: de met heerlijke absurditeiten overladen ‘neo-noir’ televisiereeks Perpetual Grace, Ltd (nog te bekijken op VRT NU tot eind januari).

In het woestijnachtige New Mexico ontmoet het hoofdpersonage James een louche goochelaar, de zoon van een predikantenkoppel, die hem ertoe overhaalt mee te stappen in een frauduleus complot: hij wil zijn ouders tijdelijk doen verdwijnen om zo de erfenis op te kunnen strijken. De vader, die zich door iedereen ‘Pa’ laat noemen, heeft zelf zijn fortuin ook op criminele wijze vergaard: hij is een manipulatieve sociopaat die drugsverslaafden hun geld afhandig maakt door in te spelen op hun verlangen naar een ideale ouderfiguur.

Het snode plan van de twee loopt natuurlijk uit de hand, en geleidelijk aan raken steeds meer bonte figuren verstrengeld in de uit de hand lopende intrige. Allemaal zijn ze menselijk drijfhout, doelloos ronddobberend in het leven omdat ze op een of andere wijze een ouderlijke figuur missen.

Het thema van de vaderfiguur ligt er dik op, en wordt net als in het Babylonische scheppingsverhaal verbonden met het structureren van de tijd, het vormgeven van je leven. ‘Pa’, die door een van de personages op gegeven moment omschreven wordt als een ‘violent Father Time’, speelt slinks in op het ontbreken van de vaardigheid daartoe bij de andere personages. ‘Starting today’ noemt hij de methode waarmee hij hen de grip op hun leven teruggeeft: met behulp van een catchy soort mantra – Get it. Get the rhythm. Get the fucking rhythm. There we go. There we fucking go – motiveert hij hen om weer constructief aan de slag te gaan.

Met zijn tweede kunstgreep, ‘starting tomorrow’, haalt hij vervolgens hun prille zelfvertrouwen weer onderuit, doet hen toegeven aan hun zwakste kanten.

Let er, als je de reeks bekijkt, trouwens zeker ook op hoe briljant die texturen van de tijd vormelijk gethematiseerd worden – via een golfslag van een meer, de stoffige aanslag op een autoruit, het flapperen van opblaasbare promotiefiguren voor een brillenwinkel…

Veel schoonheid dus, maar geen hernieuwing van een godgegeven wereldorde: Perpetual Grace Ltd is de spiegel van ons moderne Babylon, waarin het lang niet meer duidelijk is wie Marduk is en wie Tiamat, en waarin we met reden wantrouwig zijn geworden ten opzichte van allerhande vadergoden die ons een hemelse ‘orde’ beloven.

Toch is het evenmin een verheerlijking van de vadermoord. Als er al een soort optimistische boodschap in zit, dan is het eerder de wijze waarop het samenzwerende stelletje fuck-ups, al stuntelend, manipulerend en bedriegend geleidelijk aan toch een soort gemeenschap gaan vormen. Wanneer James het zoontje van de plaatselijke dorpsdronkaard zover moet krijgen om voor geldkoerier te spelen, belooft hij hem dat hij lid zal worden van een bende genaamd de Special Boys. Geleidelijk aan wordt de leugen ernst.

Laat ik jou en mezelf misschien gewoon een bende van Special Boys en Girls toewensen, om samen plannen te smeden.

Vanuit hun eigen vreemdheid en marginaliteit lijken de Special Boys, ondanks of misschien juist dankzij hun diverse gebreken en vreemde kantjes, in staat te zijn tot een soort vanzelfsprekende en radicale aanvaarding van elkaar. Je ziet ze hun verhalen uitwisselen, en geleidelijk aan vinden ze zo bij elkaar een soort morele toetssteen. Het eind van de reeks blijft open (het is vingers kruisen voor een tweede seizoen), maar voor elk van de karakters is er geleidelijk aan een toekomstdroom in zicht gekomen.

Misschien kom ik toch maar terug op dat voornemen en die wens om mijn tijd beter te besteden, beste lezer – want dan lijkt het wel of er ergens iemand rondloopt die precies weet wat nuttig en onnuttig, waardevol en waardeloos is. Laat ik jou en mezelf misschien gewoon een bende van Special Boys en Girls toewensen, om samen plannen te smeden. Dat zou mooi zijn, en verder zien we wel in 2020. Horten en stoten is ook een ritme.

Van uw kapoen
Nadia