Nieuw Gent

Een wijk als site van diasporische verlangens en vervreemding. Paula Rodríguez Sardiñas legt de wijk Nieuw Gent onder een vergrootglas. En naast een wereldkaart.

Toen ik klein was, hield ik van kaartlezen. Naast mijn dinoposters en vingerverftekeningen hing een grote, gelamineerde wereldkaart. Ik verstond weinig van de politieke betekenissen die de landmassa’s hadden. Het waren slechts pastelkleurige vlakken die met een kartelschaar geknipt leken te zijn. Maar ze hadden wel herkenningspunten. Die lagen een oceaanwijdte uit elkaar. Ik kon mijn rechterwijsvinger op een gele stip aan de rand van het Europees continent leggen – ‘Hier wonen wij’ – en mijn linkerwijsvinger op een roze kromming aan de andere kant van het blauw – ‘en hier is thuis’. Met uitgestrekte kinderarmpjes werd ik een kanaal, een brug tussen België en Cuba, tussen de thuis waar we waren en de thuis waar we niet meer waren. Onder mijn vingers werden ze verbonden, onder mijn vingers deed de Atlantische Oceaan er niet meer toe. Zolang mijn vingers erop stonden waren de twee landen samen, dichterbij dan ze ooit zouden kunnen zijn. Aan elkaar vastgehecht, een kinderlichaam als koord.

x

Nieuw Gent is de soort plek waar mensen nooit komen tenzij ze er zelf wonen. Gelegen aan de periferie van Gent-centrum, is het een transitiegebied waar je per ongeluk terecht komt, bij een verkeerde afslag aan de autostrade of bij het missen van de bushalte aan het UZ. Een veertigtal minuten van het stadscentrum verwijderd is het een weinig aantrekkelijke plek om rond te hangen. Er zijn geen populaire restaurantjes of koffiehuisjes, geen klerenwinkels of universiteitsgebouwen en de aanwezige parkjes kunnen niet op tegen het Zuidpark of Citadelpark. De sociale woonwijk werd dan ook niet gebouwd voor een instroom van ‘buitenaf’, maar om zoveel mogelijk woningen voor zoveel mogelijk mensen te voorzien, wat resulteerde in een vreemdsoortige en overbevolkte reeks rijhuizen en appartementsblokken.

De wijk heeft er ondanks haar naam nooit echt nieuw uitgezien. Ik kan me geen tijd herinneren dat de grote appartementsblokken niet vuil of bedampt waren, dat er geen waterflesjes langs de voetbalvelden lagen of dat er geen enkel ingeslagen raam was. De buurt draagt dan ook een bepaalde negatieve reputatie. Nieuw Gent is marginaal, niet enkel omdat het zich aan de marge van de stad bevindt, maar ook door het soort verhalen dat erover de ronde doet. Er is altijd wel nieuws over een steekpartij, drugsbende of groep hangjongeren, altijd wel een politiecombi die gestaag door de straten rijdt en altijd wel geroddel over het hoge aantal pogingen tot zelfdoding dat er plaatsvindt.

Nieuw Gent is de soort plek waar mensen nooit komen tenzij ze er zelf wonen.
Kinderen van migranten worden geboren met gemis tussen hun kiezen.

Nieuw Gent mag an sich een weinig hoopvolle plek zijn, toch vind ik er een zekere troost en herkenning in terug. De wijk bestaat namelijk voor de helft uit migrantengezinnen. Het is een van de weinige plekken in Gent waar ik niet het gevoel heb op te vallen, waar ik niet moet uitleggen ‘wat’ ik ben of waar ik vandaan kom. Het maakt allemaal niet zoveel uit. Het belangrijke is dat we ‘hier’ zijn en dat we daar allemaal mee moeten leren omgaan.

-

‘Hier’ zijn is echter niet zo makkelijk als je altijd naar ‘daar’ verlangt. Kinderen van migranten worden geboren met gemis tussen hun kiezen. Met het constante, knagende gevoel dat de plek die ze thuis noemen, niet volledig thuis is. De plek waar je geboren of opgegroeid bent, is vaak een omgeving die je verstoot. Deze afwijzing is makkelijker te dragen als je gelooft dat er ergens op de wereld een plek is waar je wel geaccepteerd en begrepen wordt. Culturele identiteit wordt een schild en een buffer. Het wordt een manier om te kunnen zeggen: ‘Ik ben hier misschien vreemd, maar thuis ben ik dat niet.’ Thuis is de plek waar je ouders vandaan komen, niet de plek waar je zelf geboren bent.

Deze vorm van identificatie is echter moeilijk wanneer je slechts teert op de verhalen van je ouders en, buiten je familie gerekend, geen rechtstreeks contact hebt met je thuisland. Kinderen die in meerdere culturen opgroeien hangen los. Zoals de Nigeriaanse dichter Ijeoma Umebinyuo het zo scherp verwoordt: ‘So, here you are. Too foreign for home. Too foreign for here. Never enough for both.’ Vis noch vlees. Ergens aan de rand van de randgevallen.

Multicultureel zijn is constant zoeken naar een centrum waartoe je je kunt verhouden. Soms is dat hier en soms is dat daar, maar vaak is het nergens.

Het is uitputtend om multicultureel te zijn. Het is constant zoeken naar een centrum waar je je tegenover kunt verhouden. Soms is dat hier en soms is dat daar, maar vaak is het nergens. Je bent een satelliet zwevend rond je eigen culturele bagage, perifeer aan je stad, perifeer aan je roots, perifeer aan identiteit.

+

Nieuw Gent slaagt erin de uitzichtloosheid van deze ontwrichting draagbaar te maken. Deze dislocation is er geen probleem, maar net een veruiterlijking van het DNA van de wijk. Nieuw Gent slaagt erin gelijktijdig een beetje van het oude en iets helemaal nieuws te zijn. Een satelliet met eigen manen, met een eigen zwaarteveld. Een plek met een eigen identiteit die alles verzoent, vermengt en verstoot. Vanuit de periferie maakt Nieuw Gent zichzelf een centrum.

Het Rerum Novarumplein is een goede illustratie van deze eigenheid. Op één enkel parkeerterrein zijn een moskee, een kerk, een basisschool, een bruin voetbalcafé, een bibliotheek en een politiebureau elkaars buren. Er heerst een symbiose, een samensmelting van plekken, culturen en organisaties die schijnbaar onverzoenbaar zijn en niets met elkaar lijken te maken hebben.

Ik zie in Nieuw Gent een oplossing voor multiculturele vervreemding. Als Nieuw Gent deze elementen kan bevatten, waarom zouden wij mixed kids ook niet een optelsom van al onze polen kunnen zijn? Een som die geen keuze inhoudt tussen ‘hier’ en ‘daar’, maar een derde en diverse entiteit schept. Een veelvoud in plaats van belastend enkelvoud, een unieke levensvorm, een nieuwe stip op de kaart. Perifeer zijn vereist een nieuwe houding, zowel flexibiliteit als eigenheid. Of, zoals de Mexicaans-Amerikaanse auteur Gloria Anzaldúa stelt: grenzeloosheid. ‘To survive the Borderlands you must live sin fronteras, be a crossroads.’