Nieuwe praatbarakken. Over BREAKFASTCLUB

Reflectie- en debatavonden worden weleens praatbarakken genoemd, die jaar na jaar dezelfde thema's opvoeren. BREAKFASTCLUB, een initiatief van Gouvernement, wil naast de bestaande formats een ander soort praatbarak zetten. Hoe moet die eruitzien? Heeft een debat bij ochtendstond ook goud in de mond? rekto:verso brengt verslag uit van de volgende edities, te beginnen op Het TheaterFestival.

Het kunstendecreet schuift reflectie naar voren als een van de kernfuncties binnen het kunstenveld. Van Vlaamse kunstinstellingen wordt gevraagd dat ze ruimte voor reflectie faciliteren en organisaties en projecten kunnen daarvoor subsidies aanvragen. Hoewel er best spannende reflectieformats bestaan, zoals ooit The Big Conversation van dit magazine en recenter One Cock at a Time, de podcast over cultuurkritiek van performers Jacopo Buccino en Elliot Minogue-Stone, blijft er een twijfelachtig sfeertje rond hangen; ze hebben de reputatie praatbarakken te zijn.

Wat mooi is aan de spotterm praatbarak, is hoe hij dialoog aan ruimte verbindt. De term verbeeldt een gesprek als een tijdelijke ruimte die tegelijk gecreëerd en bewoond wordt door de gespreksdeelnemers. De negatieve associatie met oeverloos getater legt dan weer een terechte frustratie bloot: de praatbarak blijft bij gepraat, geïsoleerd van de rest van het veld. Kunnen reflectieprogramma's die grens slechten? Kunnen we andere ruimtes bedenken?

Dat zijn de vragen waarmee BREAKFASTCLUB aan de slag gaat.

De nood aan reflectie is evident. Er zijn ontelbare hete hangijzers waarover het veld zich gezamenlijk moet buigen: ecologische transitie, dekolonisatie, de verbetering van arbeidsomstandigheden, veranderende noties van auteur- en kijkerschap, verdwijnende genregrenzen, en ga zo maar verder. Nu kan je denken: daar hebben we het al over gehad. En dat klopt. We weten eigenlijk best goed waar we het over moeten hebben, maar waar, wanneer en hoe, dat blijft onduidelijk. Nog moeilijker is de vertaling van die gesprekken naar acties op artistiek of institutioneel gebied. De diagnoses en remedies blijven wat hangen in de luchtdichte praatbarak. We lijken dus nood te hebben aan nieuwe barakken. In die nieuwe ruimtes voor uitwisseling kunnen we idealiter thematieken ankeren in de artistieke realiteit en werken gesprekken effectief door in de praktijk.

In BREAKFASTCLUB begint de reflectie bij kunstenaars en hun werk.

Dit seizoen en het volgende experimenteert het nomadische platform Gouvernement met het project BREAKFASTCLUB om die nood in te vullen. Het project ontstond uit Night Shift, het reizende en experimentele presentatieplatform van Gouvernement in Oostende in 2022, waaraan een dertigtal kunstenaars deelnamen. In de voorbereidingen drongen een aantal prangende vragen zich op. We vroegen ons af hoe we moesten omgaan met de koloniale infrastructuur waarin we ons bevonden en welke trigger of content warnings we met het publiek moesten delen voorafgaand aan het evenement? Dertig visies verenigen rond zulke heikele kwesties leek een bijna onmogelijke opdracht. Daarom verzamelden we ons elke week bij het ontbijt rond telkens één vraag. Een of meerdere kunstenaars namen het voortouw door iets te delen: een kortfilm, een schrijfpraktijk, een ritueel. Uit dat moment vloeide een gesprek voort en dus een ruimte die ook reële gevolgen had in hoe Night Shift zich afspeelde voor publiek en makers.

Dat format blijft behouden: op een ongewoon tijdstip, niet noodzakelijk ’s ochtends, worden ongewone artistieke formats en gesprekken mogelijk. Twee korte artistieke presentaties, die onaf en experimenteel kunnen zijn, leiden tot een gemodereerd gesprek met kunstenaars en publiek. Op die manier begint reflectie bij kunstenaars en hun werk. Het gesprek voedt op zijn beurt weer hun artistieke praktijken en dat van anderen in het publiek. Deze overlap tussen presentatie en reflectie opent een nieuwe ruimte in het kunstenveld. Die ruimte wordt bewust gecreëerd in samenwerking met vele partners uit Vlaanderen en Brussel, die elk evenement ondersteunen, of het nu bij hen plaatsvindt of niet. Het programma reist immers rond langs verschillende ruimtes, festivals en contexten. We hebben als veld deze gespreksruimtes immers allemaal nodig.

De bovenstaande vragen zijn voor een magazine als rekto:verso natuurlijk cruciaal. Daarom vind je na elke BREAKFASTCLUB in dit online dossier een reflectie van en over het gesprek dat heeft plaatsgevonden. Zo proberen we sporen te bewaren van de ruimten die zijn ontstaan en ze geleidelijk open te stellen voor meer gesprekspartners.

BREAKFASTCLUB is Nele Keukelier, Marie Umuhoza en Vincent Focquet. Het project wordt gedragen door KAAP, VIERNULVIER, STUK, CAMPO, De Studio, Het TheaterFestival, rekto:verso, Universiteit Gent en de Vlaamse Gemeenschap.