Over de bloemetjes en bijtjes in American Honey

In zijn boekenweekessay Natuurlijk schrijft Jan Terlouw dat ‘de natuur een onuitputtelijke bron van inspiratie is.’ Dat dit een bloeiend thema in de letteren is, mag niemand wie beatklassieker On the Road las verbazen. Dat natuur ook in cinema woekert, zie je in American Honey. Dit drama van Andrea Arnold toont dat natuur niet altijd te cultiveren valt.

In een minder bekende scène tegen het einde van On the Road, de beroemde roman van Jack Kerouac uit 1957, kan hoofdpersoon Sal Paradise – die zich op dat moment op de achterbank van een stilstaande auto bevindt – door de Mexicaanse hitte de slaap niet vatten. ‘How could I ever sleep?’ vraagt hij zich af. ‘Thousands of mosquitos had already bitten all of us on chest and arms and ankles.’ Dan krijgt hij de ingeving om boven op het dak van de auto te gaan liggen en de koelte van het materiaal op te zoeken: ‘Still there was no breeze but the steel had an element of coolness left in it and dried my back of sweat, clotting up thousands of dead bugs into cakes of my skin and I realized the jungle takes you over and you become it.’

Waar hij in de voorgaande paragrafen de insecten van zich af blijft slaan, de natuur constant probeert te weren, geeft Paradise zich nu eindelijk over. ‘For the first time in my life the weather was not something that touched me, that caressed me, froze or sweated me, but became me. The atmosphere and I became the same. Soft infinitesimal showers of microscopic bugs fanned down on my face as I slept and they were extremely pleasant and soothing.’

Cultuur vs. natuur

Ik moest vaak aan Kerouac denken tijdens Andrea Arnolds film American Honey (2016). Deze film gaat over de jonge, kansarme Star die zich aansluit bij een groep tijdschriftcolporteurs. De verkopers reizen tegen een hongerloontje van motel naar motel, dwars door het Midwesten van Amerika. Ondertussen doen ze zich te goed aan drank en drugs, muziek en elkaar. Het is dan ook niet eigenaardig te bedenken dat American Honey een contemporaine visie op dezelfde typerend Amerikaanse thema’s waar Kerouac zich om bekommerde: het grote verschil tussen de klassen, het verraderlijke van vriendschap en het bitterzoete van jong zijn, de vrijheid van de open weg – maar ook de onontkoombare aanwezigheid van de natuur.

American Honey bekommert zicht om dezelfde thema’s als Kerouacs beatklassieker

Dieren spelen een belangrijke rol. De film opent terwijl Star (gespeeld door de ongeschoolde actrice Sasha Lane) weggegooide, vacuümverpakte piepkuikens uit een container achter een supermarkt haalt om de twee kinderen te voeden waar ze zorg over draagt. Dit is tekenend: de eerste keer dat we de natuur ontmoeten is dat in de gecorrumpeerde, door mensen aangetaste variant. Vervolgens zijn er de huisdieren van haar medeverkopers: een tamme vliegende eekhoorn en een gestolen hond – ook dit zegt iets over hoe wij als mensen dieren, en bij extensie de natuur behandelen. De vliegende eekhoorn is symbolisch vanwege zijn vleugels; een vrijer dier is er binnen realistische grenzen niet tam te krijgen. Waar wij dieren niet slachten om ze te eten, zorgen wij er wel voor dat ze in gevangenschap zullen verkeren.

Zo zijn er nog talloze voorbeelden in de film te vinden, eigenaardig genoeg zonder dat het ook maar een moment als prekerig of te cru overkomt: koeien in een transporttruck, paarden in een weiland en zelfs een wilde beer die toenadering zoekt bij de meditatieve hoofdpersoon. Op een gegeven moment vangt Star een wesp in een glas om het beestje buiten los te laten, een scène die vooruitwijst naar de conclusie van de film. Maar wat wil Arnold nu uiteindelijk zeggen over onze relatie tot dieren, en uiteindelijk de natuur?

Force of nature

Wellicht dat het antwoord in Star Wars te vinden is. Pagan, een van Stars medereizigers, is obsessief fan van het Keizerrijk, getuige de stickers van Death Stars die ze altijd bij zich draagt. Zij zegt op een gegeven moment: ‘You know what Darth Vader looks like beneath that mask? He’s a skeleton. Just like the rest of us.’ Dit zou zomaar de thesis van de film kunnen zijn, in ieder geval in relatie tot de getoonde dieren. Als er iets is dat het leven typeert, als er iets onherroepelijks is dat ons aan elkaar en de natuur verbindt, zijn dat misschien niet de boeken die we gelezen hebben, of zelfs de liefde of afschuw die we voor elkaar voelen, zelfs niet de spieren die we onderhouden – dan zijn dat de droge botten waarop we dat alles hebben geprojecteerd. Maar dat is een romantische gedachte, de werkelijkheid leert dat we de natuur al jaren proberen te beteugelen.

Als er iets is dat het leven typeert, dan zijn dat de droge botten waarop we dat alles hebben geprojecteerd

Maar als we kijken naar de laatste scène in American Honey wordt het misschien tijd om onszelf eens te laten beteugelen door de natuur, in plaats van andersom. Star krijgt een schildpad van haar werkbegeleider en voormalig geliefde Jake (Shia LaBeouf), als een soort vredesoffer. Net als de wesp in een van de eerdere scènes besluit Star het dier los te laten in een groot meer (ook in tegenstelling tot haar collega’s, die hun dieren juist gestolen of op onnatuurlijke wijze tam hebben gemaakt). Dan gaat Star de schildpad achterna, met dezelfde archetypische traagheid laat ze zich onderdompelen in het water van het meer. Ze geeft zich over aan de natuur, vecht niet langer tegen de allesomvattendheid ervan maar besluit het te ondergaan, net als Sal Paradise op dat autodak in On the Road.