SHAME ON US: Schaamteloos of zonder schaamte?

Met SHAME ON US doet Rebecca de Toro-Garland Garcia, studente aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen, 'een poging om het gevoel van schaamte te omarmen.’

Schaamte is een uiterst interessant thema. In de 19de eeuw definieerde filosoof Friedrich Nietzsche het al als het meest menselijke gevoel, want het is datgene wat ons onderscheidt van dieren, en dat ons zelfbewustzijn en daardoor moraliteit verschaft. In de context van theater is een reflectie op schaamte zowaar nog fascinerender: de toneelwereld is er één van kijken en bekeken worden, dus wekt een theatrale omarming van schaamte grote verwachtingen.

Qua intensiteit en densiteit stelt de voorstelling niet teleur. In de beginscène wordt spanning opgebouwd: vier dansers zijn verspreid over het podium en filmen zichzelf in allerhande sensuele poses met hun smartphones. Deze spanning komt tot explosie – stilte maakt plaats voor luide, snelle, donkere muziek; rustige bewegingen worden stuiptrekkingen, er wordt geschokt, geschud en geschreeuwd – om vervolgens weer in rust te eindigen. Het is een effectief en logisch verloop, al is het eerder voorspelbaar dan baanbrekend.

Vooral het schaduwspel dat ontstaat doordat de dansers zichzelf belichten met hun eigen flashlights – waardoor de belichting dus eveneens mee danser wordt – levert aantrekkelijke beelden op. Toch voelt het alsof de creatie van mooie momenten de bovenhand nam op een diepere uitwerking van het narratief.

De omarming van schaamte lijkt vooral te zitten in het feit dat de dansers schaamteloos toegeven aan hun zelf-obsessie, of zonder schroom uiting lijken te geven aan hun sensualiteit en seksualiteit. SHAME ON US lijkt ons meer te willen gaan over de onwil om te conformeren aan maatschappelijke normen, dan over een herdefinitie van schaamte ten voordele van radicale kwetsbaarheid. De muziekkeuze lijkt dit eveneens te bevestigen, want in Brutalismus3000’s 'Good Girl' worden volgende woorden gescandeerd: ‘If you want to be a good girl / you need to follow these simple rules.’ Die songtekst is in de context van de voorstelling ironisch op te vatten: de muziek protesteert tegen ‘regels’ die aan ‘good girls’ worden opgelegd en alludeert dus vooral op nood aan ontsnapping. Echter, rebellie is tegenstand en verzet. Schaamte ontreddert en verlamt. Toegegeven, er is een link met gevoelens van onvrijheid, maar schaamte is veel diepgaander en veel subversiever dan (de nood aan) rebellie.

Het ontwrichtende gevoel dat ‘schaamte’ is, wordt dus door de Toro toch eerder oppervlakkig benaderd. Inderdaad, schaamte wordt nog te weinig omarmd, toegelaten of constructief ingezet. Helaas gebeurt dat in deze voorstelling evenmin.